Utopisch Europa

Sinds 2006 werkt Berte aan zijn kunstproject Eutopia, een project dat zich over meerdere jaren uitstrekt. Eutopia zal uiteindelijk vijf ‘kamers’ in een huis bevatten waarmee hij reflecteert op het verleden, heden en de toekomst van Europa. Bij dit project zoekt Berte de grens op tussen beeldende kunst en architectuur via tekeningen, films, schilderijen en kijkdozen. Elke kamer in huis Eutopia is autonoom en vertelt een eigen verhaal, waarbij de kunstenaar zijn project begon met Protected Landscape (dat handelt over migratie) en uiteindelijk zal eindigen met White Space/Mirror (een utopisch toekomstperspectief).

Randgevallen

De grauwe flatgebouwen zijn deprimerend. Kinderen gaan naar school, maar het schoolgebouw heeft duidelijk zijn beste tijd gehad. Als kijker voel je de armoede en als rijke westerling komt de vraag naar boven of je hier zou kunnen leven. Het is een korte film over het dagelijks leven in Chisinau (Moldavië). Er is geen commentaarstem. Er is slechts beeld en omgevingsgeluid. Dit beeld zuigt je een soort leven in Europa in. Het leven zoals we dat in het Westen eigenlijk niet kennen, maar dat zonder twijfel deel uitmaakt van een gezamenlijk continent.

In 2012 exposeert Berte twee korte films die deel uitmaken van The Graveyard. In deze films toont Berte persoonlijke stadsportretten van Europa’s outsiders: daklozen, asielzoekers, vluchtelingen en illegale immigranten. Het zijn mensen die op sociaal en economisch vlak buiten de boot vallen. Maar tot de outsiders behoren ook landen die zich politiek-geografisch aan de rand van Europa bevinden. In het Centrum voor Beeldende Kunst Utrecht (CBKU) wordt de bezoeker uitgenodigd om zich met een koptelefoon af te sluiten van de wereld om zich heen en zich mee te laten nemen in het leven van de outsiders. De portretten worden ondersteund door werk van geluidskunstenaar Ruben Nachtergaele, die de omgevingsgeluiden transformeerde tot een soundtrack voor de films. Het werk oordeelt niet, het toont slechts een soort leven en maakt bewust van hoe een leven in Europa er ook uit kan zien.

Wie zijn wij?

The Blue Room laat iets compleet anders zien dan The Graveyard. Het vertegenwoordigt het officiële, institutionele Europa. Het is een installatie waarbij de bezoeker zich uiteindelijk midden in het werk zal bevinden. Omgeven door beschilderde panelen van de stad Berlijn, richt de kijker zich op het centrum van Europa. Berlijn als het mentale en geografische centrum dat symbool staat voor het Europese uitbreidingsproces en het herenigd Europa. De kunstenaar wil in deze kamer de bezoeker uitdagen om zichzelf te isoleren en te confronteren met vragen over het Europese burgerschap. Berte gaat hier op zoek naar het zelfbeeld van Europa en haar burgers. Vragen als ‘wie zijn wij?’ en ‘wat betekent het vandaag de dag om Europees burger te zijn?’ spelen een grote rol. Ieder kan zijn eigen visie hierop kwijt in een daarvoor bestemd digitaal boek.

Het Huis van Eutopia is work in progress. Het geeft een interessante visie op de ontwikkeling en toekomst van Europa. Filip Berte heeft duidelijk een groot geloof in de architectuur als medium dat empathie kan opwekken bij de bezoeker en deze tot nadenken kan aanzetten. Een mooi streven waarover in 2013, zodra het huis compleet is, pas echt geoordeeld kan worden. De kracht van het werk zit in de variatie en actualiteit. Het is confronterend doordat het levens toont van mensen waar velen liever van weg kijken en ons bewust maakt van de eigen Europese identiteit. Maar uiteindelijk moet het kunstproject eindigen bij een utopisch Europa. Een continent van ons allen. Een Europa zoals wij, de burgers, dat wensen.

Tot en met 30 september zijn The Blue Room en de twee films uit The Graveyard nog te zien in het CBKU. In 2013 zal het volledige Huis van Eutopia twee maanden lang in Utrecht te zien zijn.