Boeken / Fictie

‘Ik prefereer dit’

recensie: Alessandro Baricco (vert. door Manon Smits) - Mr. Gwyn

.

Geschreven in prachtige zinnen die qua ritme en tempo even natuurlijk overkomen als vallende herfstbladeren, beschrijft Barrico het verhaal van Jasper Gwyn. Gwyn is een succesvol schrijver in Londen die op een dag beseft dat hij nooit meer een boek wil schrijven. Het enige wat hem wel gepast lijkt, is niet meer dan een vage notie. De notie van het woord ‘kopiist’.

Mensen overschrijven
Gwyn zal echter geen documenten of boeken overschrijven, maar mensen. Gaandeweg vindt hij zijn leven, zijn beroep en bestaan als kopiist opnieuw uit. Zo creeërt hij zijn eigen universum, zijn eigen regels, met een excentrieke hoeveelheid aandacht voor details. In zijn atelier observeert hij tweeëndertig dagen lang zijn naakte, rijkelijk betalende klanten, wier ‘essentie’ hij in zijn portretten probeert te vangen. 

The American connection
Wanneer het ouderwetse woord ‘kopiist’ opduikt, doet het al snel denken aan de recalcitrante novelle Bartleby the Scrivener (1853) van de Amerikaanse schrijver Herman Melville. Bartleby is een jonge assistent in een rechtskantoor op Wall Street die elke vraag van zijn baas voorziet van de repliek: ‘I would prefer not to’. Deze schijnbaar irrationele weigering, heeft tot de verbeelding gesproken van onder andere de Occupy-beweging en populaire denkers als Gilles Deleuze en Slavoj Žižek. Voor Mr. Gwyn neemt zowel die weigering, als het idee van een ‘kopiist’ echter een nieuwe vorm aan.

Gwyn is een soort Bartleby
Wat Gwyn aan de ene kant tot een echte Bartleby maakt, is het feit dat hij zich in de krochten tussen de rede en de redeloosheid begeeft. Net als Bartleby, met zijn mantra ‘I would prefer not to’, bewandelt Gwyn het onontgonnen pad tussen het geprefereerde en het niet-geprefereerde in. Zijn keuzes – om te stoppen met romans schrijven, om een kopiist te worden – zijn niet gebaseerd op een bepaalde wil of kennis, maar op een besef van wat hij liever niet doet. Met Bartleby loopt het echter slecht af: hij sterft in de gevangenis.

Voor Gwyn pakt het anders uit. Door zich van datgene af te keren wat hij liever niet doet, bijvoorbeeld de beroemde schrijver uithangen, blijft over wat hij wellicht altijd al had moeten doen; het portretteren van mensen. Op die manier is Mr. Gwyn is een stimulerende en frisse uitwerking van het Bartleby-thema. Voor Gwyn is ‘liever niet’ – I would prefer not to – een manier om het authentieke, het nieuwe binnen het oude, terug te vinden. In dit boek komen Bariccos filosofische achtergrond en vertellersziel waarlijk tot hun recht. Daarbij is zijn virtuoze proza ook nog eens  met verve vertaald naar het Nederlands door Manon Smits. Een duidelijke aanrader voor ieder die wil verzinken in een hedendaagse filosofische fabel.