De tol van eigenzinnigheid

De mannen in Duel met paard zijn eigenwijze types. Wilhelm von Osten, voormalig docent, rentenier en amateur-frenoloog, is er van overtuigd dat zijn paard Hans kan rekenen. Emilio Rendich, failliet schilder en charmant verleider, is er van overtuigd dat hij ‘met de geschiedenis mee’ dient te schilderen. Realismus, zouden de inwoners van Berlijn zeggen, al valt dat woord niet in deze roman.

Von Osten wordt wereldberoemd wanneer een generaal, een vriend van een vriend bij wie Emilio inwoont, een artikel over ‘Kluger Hans’ schrijft voor een weekblad. Alle Berlijnse dagbladen, en zelfs The New York Times, schrijven over dit wonderpaard. Het jaar is 1904, wat de prestatie alleen maar groter maakt. Dag en nacht oefent Von Osten met zijn dier, om hem steeds moeilijkere sommen te laten oplossen en het publiek zo te kunnen betoveren. Emilio schildert onderwijl het paard en zijn meester en hoopt zijn naam te kunnen vereeuwigen middels deze historische gebeurtenis.

Fouten

Dat gaat natuurlijk een keer fout, en dat lot openbaart zich in verschillende vormen. Von Osten wordt vermalen in de raderen van de wetenschap: de twijfel die aan zijn ‘wetenschappelijke’ experimenten met Hans knaagt, ondergraaft de conclusie van een groep onafhankelijke wetenschappers. Toch blijft hij stug doorgaan met zijn paard trainen, omdat hij daar in gelooft.

Emilio, daarentegen, krijgt die kans niet. Hij wordt het slachtoffer van zijn eigen hartstochten en moet zijn fouten duur bekopen. Dat gaat niet eens over zijn schilderkunst, hoewel die ook niet meer aansloot bij de in zijn tijd heersende normen. Zijn schilderijen van Von Osten en Hans blijven onaf, alsof hij al die tijd niet bij de machte was ze volgens zijn eigen normen af te maken.

Eigenzinnigheid

Duel met paard is een roman over eigenzinnigheid. Ook wat betreft stijl en vorm is het boek eigenzinnig. Zo worden hoofdstukken afwisselend vanuit Von Osten en Emilio verteld, en lopen hun verhaallijnen in de tweede helft van de roman steeds verder uit elkaar. Zo heeft Emilio wel een hand in Von Ostens ondergang, maar omgekeerd is dat niet het geval. De roman is daardoor een liggende Y: lang gaan de twee verhaallijnen samen op, maar het einde hinkt op twee gedachten.

Genee heeft de dialogen levensecht willen weergeven. Soms werkt dat, zoals wanneer Emilio en de generaal door elkaar heen praten en dat de onderlinge verhoudingen perfect weergeeft:

‘Kent u Von Clausewitz? Ieder mens, met de juiste training…’
‘Fijn, Herr General, maar wilt u nu…’
‘… kan een wezenlijke schakel van een gigantisch kunstwerk. En waarvan hij zelf…’
‘… alstublieft, heel eventjes…’
‘… de omvang niet kan zien omdat het te groot is, te…’
‘… niet meer praten?’

Op andere momenten werpt Genee’s strategie minder vruchten af. Wanneer personages, en vooral Emilio heeft daar een handje van, twijfelen, wordt dat typografisch als ‘…’ of ‘Ehm…’ weergegeven. Het heeft iets filmisch: eerst de pratende conversant, gevolgd door korte shots van de zwijgende luisteraar. Geschreven belemmert dit echter de leeservaring.

Masculiene opschepperij

In een interview op de website van de uitgever zegt Genee dat Duel met paard voortkwam uit een novelle. Onder andere Frau Piehl, een buurvrouw van Von Osten, is in de roman meer uitgewerkt. Zij is een van de interessantste personages in de roman, die zich maar zijdelings met de actie bemoeit, maar des te vaker observeert wat er gebeurt. Met de hoofdstukken over Frau Piehls dagelijkse leven heeft Genee een mooie tegenkracht voor de masculiene opschepperij van Von Osten en Emilio gevonden.

De beslissing om Frau Piehl een grotere rol te geven in het verhaal is dan ook een goede geweest. Misschien had ze nog meer het centrum van de roman ingehaald moeten worden, maar dan was Duel met paard een ander boek geworden. Hopelijk gaat Genee dat nog schrijven. Ze vertelt immers gemakkelijk haar verhaal en kan zich goed inleven in haar personages, zo blijkt in de beste stukken van deze roman.