Boeken / Fictie

Vooruit in tijden van modernisering

recensie: Knut Hamsun (vert. Marianne Molenaar) - Zwervers

Wanneer de moderne tijd naar het noorden van Noorwegen komt, raakt de samenleving op drift. In Knut Hamsuns Zwervers proberen twee vrienden houvast te vinden.

De Noorse Knut Hamsun (1859–1952) is een van die bijzonder invloedrijke, maar toch weinig bekende schrijvers. In 1920 won hij de Nobelprijs voor de Literatuur en zijn werk, vooral vroege romans als Honger, Pan en Mysteriën, heeft auteurs als Thomas Mann en Ernest Hemingway blijvend beïnvloed. In vertaling is hij echter maar moeilijk verkrijgbaar.

Na drie eerdere vertalingen brengt uitgeverij De Geus ons gelukkig nu een vierde vertaling, ditmaal van een van Hamsuns latere werken: Zwervers, uit 1927, het eerste deel van een losjes aan elkaar verbonden trilogie. In het kloeke boek vertelt Hamsun over de vriendschap tussen en de reizen van Edevart en August, twee jongens uit het noorden van Noorwegen. Ze wonen in het kleine Polden, in de buurt van de Lofoten. Edevart is degene van de twee met wortels, die hem aan zijn geboortegrond binden. August is de nomade, de reiziger, de onrustige.

De gevolgen van de modernisering

Samen beleven ze heel wat avonturen, zowel thuis als elders. Zo varen ze in een gehuurde boot door een zware storm, en wanneer het meisje Lovsi Magrete op Edevart verliefd wordt, vertrekt hij met haar naar Amerika. Zo zijn er meer zwervers in deze roman: kermisklanten, oplichters en andere personages zijn ook allemaal constant onderweg.

Zodoende geeft Hamsun een beeld van het Noorwegen uit vermoedelijk de negentiende eeuw, en de aantrekkingskracht die van andere plaatsen uitgaat. Zijn personages wonen op het arme platteland, waar weinig kansen zijn en het leven weinig vertier biedt. Maar daaronder is het Hamsun om meer te doen. Zoals in veel van zijn werken moeten de personages zich verhouden tot de nieuwe, moderne tijd. De gevolgen van de modernisering en industrialisering worden in de kleine vissersdorpjes hard gevoeld. Hun wereld staat onder een druk:

Maar dagen en uren werden weken en maanden, het was een stille, eentonige tijd, de mannen op de Lofoten, de handel nauwelijks de moeite waard, niets dan slapen en eten, het dorp uitgestorven, de enige mensen ouden van dagen, vrouwen en kinderen. … Er kwamen geen brieven uit Amerika en [Edevart] was moe en chagrijnig van het wachten, ook van August hoorde hij niets, hij was zo alleen dat hij wel dood had kunnen gaan zonder dat iemand het te weten was gekomen.

Lees Hamsun!

Ondanks die gedeelde thematiek, kent Zwervers een ander temperament dan de eerdere boeken die De Geus vertaalde. Het is melancholischer, contemplatiever; breder uitgesponnen ook. Meer dan in Hamsuns eerdere werk ligt de focus hier niet volledig op de centrale personages maar meer op hun omgeving, de wereld waarin ze zich bewegen. Aan de ene kant verliest de roman de haast manische focus die bijvoorbeeld Honger en Mysteriën drijft, maar aan de andere kant krijgt het op die manier meer zeggingskracht. Knut Hamsun opent een waar panorama.