(G)een grote Israëlische roman

De avond viel op de heuveltop. Auto’s kwamen door de toegangspoort, de bestuurders kwamen terug van hun dagelijkse routine van studeren, onderwijzen, de bouwmarkt in de stad; ze wuifden naar de goedlachse Joni, parkeerden naast hun huizen en laadden de tassen uit de achterbak. De wind nam toe naarmate het licht afnam, in perfecte evenredigheid.

Op deze heuveltop wordt aan een jonge Israëlische nederzetting gebouwd, Maälè Chermesj C. Over die bouw zijn de bewoners in een slepend gevecht met hun eigen overheid verwikkeld: de huizen staan deels op private Israëlische grond, deels op grond die bij Israëlisch natuurgebied hoort en deels in de Palestijne gebieden van de Westelijke Jordaanoever. Volgens het ene ministerie bestaat de nederzetting niet (meer), volgens het andere staan er wel degelijk illegale huizen. 

Neutraal lezen?
Deze nederzetting en het politieke gesteggel er omheen vormen de kern van Assaf Gavrons De nederzetting, zijn vijfde roman alweer. De meeste personages spelen een rol in dit theaterstuk. Zo zijn er Otniël Asís, zionist en leider van de nederzetting, en de broers Ronni en Gabi Cooper, van wie de een na de dood van hun ouders in Israël is gebleven en de ander naar Amerika is gegaan. Een niet onbelangrijke rol is weggelegd voor de Amerikaanse journalist die bericht over de nederzetting.

Gavron schrijft vlot. De nederzetting wisselt gemakkelijk tussen Maälè Chermesj, het uitgaanscircuit van Tel Aviv en andere locaties. Opvallend is daarbij hoe verfrissend Tel Aviv voelt ten opzichte van de kleine nederzetting. Daar is een heel andere wereld, die weinig gemeen heeft met het zwaar religieuze en haast Bijbelse land rondom Maälè Chermesj C. Daar lijkt de tijd stil te staan en is een bestaan opbouwen de primaire bezigheid.

Het is natuurlijk onmogelijk De nederzetting in deze tijd neutraal te lezen. Na de derde oorlog tussen Hamas en Israël in zes jaar is een roman over een nederzetting controversieel, ondanks dat Gavron niet direct partij lijkt te kiezen. Wel benadrukt hij de bescherming die ook inwoners van illegale nederzettingen dienen te krijgen – een even humaan als omstreden standpunt. 

Een klucht
Als vorm voor zijn verhaal heeft Gavron de klucht gekozen. Zijn proza is niet specifiek humoristisch te noemen en de dagelijkse beslommeringen van zijn hoofdpersonages vaak al helemaal niet. Maar wanneer Gavron de Israëlische bureaucratie beschrijft, is dat komisch – al is tenenkrommend misschien een beter woord. Geen staat die beter naar Kafka gekeken heeft dan Israël.

Alleen schiet Gavron hier weer te ver door. Dat de president van de Verenigde Staten, naar aanleiding van een bericht in de krant over Maäle Chermesj C, naar Israël komt, is overtrokken. De auteur weet dit onvoldoende geloofwaardig te maken. Her en der wordt De nederzetting ‘de Grote Israëlische Roman’ genoemd, maar daarvoor mist dit boek toch echt de vereiste diepgang.