Knalstart

De Amsterdamse Uitmarkt wordt graag gezien als de officiële opening van het nieuwe cultuurseizoen. Vooral door Amsterdammers denk ik, want je kunt je intussen serieus afvragen of dat nou écht zo is. In Rotterdam waren we immers al gewoon begonnen met onze eigen seizoenstart door de groep die de laatste tijd de complete theaterwereld op z’n kop zette: het Vlaamse FC Bergman. Een knalstart.
Zoals de balletten van Diaghilev honderd jaar geleden een sensatie veroorzaakten, zo herdefinieert FC Bergman sinds enkele jaren de theaterwetten. Een waanzinnig toneelbeeld met een dorpje van wrakke huisjes tegen de achtergrond van een écht bos van dennenbomen, een klein vijvertje vrijwel in het midden van de zaal en een onnavolgbaar gebruik van live videoprojecties. Trad ik een paar maanden geleden al bijna buiten mijn oevers door Van den Vos, bij hun iets oudere stuk 300 el x 50 el x 30 el was het niet anders. Wát een briljante theaterhappening, wát een lef en wát een visueel spektakel! Voor de thuisblijvers (die er toch niet meer bij hadden gekund): in de titel herken je de afmetingen van de Ark van Noach. Niet toevallig, want dit volledig woordloze stuk is in alle opzichten een Bijbels verhaal met talloze verwijzingen: de zeven hoofdzonden, het Lam Gods dat uit het vijvertje wordt opgevist door een permanent aanwezige, zwijgende visser (hé, wie zou daar nou weer mee bedoeld worden?). Theater dat een suggestief verhaal presenteert – een verdoemd dorp op de rand van de apocalyps – maar dat eigenlijk helemaal niet nodig heeft omdat iedereen er wat bij kan, en soms zelfs móet, fantaseren. Dit is echt weergaloos theater met een buitengewone beeldtaal. FC Bergman en de Rotterdamse Schouwburg zijn een langlopend verbond aangegaan en dat gaat ongetwijfeld in de toekomst nog meer memorabele momenten opleveren. Voor dit moment: wie kan hen dit seizoen nog overtreffen?

Wat betreft Den Haag Sculptuur was dat niet eens een vraag, want die overtreffende trap bevond zich bij museum Beelden aan Zee. Dat presenteerde een overzichtstentoonstelling van beeldhouwer Henri Laurens, zodat die Franse grandeur nog een béétje werd hooggehouden. We kenden Laurens vooral van La grande musicienne dat destijds door de gemeente Rotterdam werd aangekocht en al zo’n tien jaar mooi staat te zijn aan de Westersingel: een lyrische luitspeelster die alle kenmerken van het late kubisme vertoont. Henri Laurens was immers, samen met Brancusi, Zadkine en Arp, een van de beeldhouwers die in de eerste helft van de vorige eeuw Parijs veroverden met bronzen en stenen vertolkingen van de schilderijen van Picasso en Braque. Aanvankelijk even hoekig als die doeken, later met fraaie rondingen. Uit beide perioden zijn voorbeelden verzameld – totaal ruim vijftig – die voornamelijk geleverd werden door het Centre Pompidou, dat de nalatenschap van Laurens beheert. Prachtige beelden en het zoveelste bewijs dat het werk van die generatie ten onrechte wat naar de achtergrond is verdwenen.

Geloof het of niet, maar ik ben al een aantal jaren buitengewoon gecharmeerd van De Bijbel voor Ongelovigen een project van Guus Kuijer waarin hij het Oude Testament opnieuw vertelt, maar nu als een krachtige romancyclus vol haat, liefde, verraad, machtsmisbruik en psychologische diepgang – wat het in wezen al die tijd al was. Deze zomer verscheen deel 3, waarin de boeken Ruth en Samuel centraal staan. Het knappe van Kuijer is dat hij die verhalen plaatst in de belevingswereld van vandaag. Zijn vertellers, vaak direct betrokkenen, bezien alle gebeurtenissen op enige afstand, met de nodige scepsis en geven er kritisch commentaar op. In de twee voorgaande boeken waren er hoofdrollen voor de zwaar zuipende, godsdienstwaanzinnige Noach en de geslepen Mozes, die de kluit opzichtig belazerde met zijn tien tafelen. Ditmaal zijn het de getroebleerde koning Saul, de vileine profeet Samuel en de handige David. Hun verhaal wordt verteld door een Filistijn, een aangetrouwde neef van Goliath, die het een beetje gehad heeft met het oorlogszuchtige karakter van zijn stamgenoten en stiekem het volk Israël bewondert, al liggen ook hún stammen danig met elkaar overhoop. Kuijer is vooral bekend als schrijver van kinderboeken, maar gezien deze prachtige, ironische verhalen ik zou hem maar snel inlijven bij de serieuze literatuur.