Minder moreel correcte situaties

Het begint al bij het eerste verhaal. Na de titel In het land van de kersen volgt de zin “Seconden nadat Saskia en Robin de alkoof in waren gevlucht, drongen Esther en Suzy het huis binnen, Esther trillend van afschuw door wat er gebeurd was, Suzy met de hond in haar armen.” Het is duidelijk, dit is geen verhaal over de Betuwe met bomen vol bloeiende bloesem. De vrouwen Esther en Suzy blijken van de piesfors, zoals ze het zelf zeggen, en willen het land van de onderdrukkende nationalisten redden. Maar in hun idealisme en naïviteit laten zij zich meeslepen door de gruwelijke verhalen van Saskia, de vrouw des huizes. De verhalen die leugens zijn, en de vrouwen mee de ondergang in sleuren.

Disproportioneel geweld

In het verhaal De papa, de mama en de nazi leidt het gemis van een weggelopen moeder, “De hoer, ze ligt nu zeker ergens met haar poten in de lucht”, eerst bij het kind en later in overtreffende trap bij de vader tot een affiniteit met het nazisme. “Slachtoffers hebben was fijn. Het bestaan werd er lichter door. […] Je deed je plicht. […] Er ontstond een zekere harmonie.” Want dat is wat tegelijk met de moeder uit het huis verdwenen is. Het eindigt met een uitbarsting van disproportioneel geweld. Zinloos geweld, waar niet alleen de kippen van de buren het slachtoffer van worden. Je wordt er licht beroerd van; de beschreven seksuele fantasie over een afzuigende kampbewoner is weerzinwekkend.

Onverschilligheid

De personages in de verhalen van Mistiaen verliezen allemaal hun greep op de werkelijkheid. Eerst in fysieke zin, later, door zich aan te passen aan de nieuwe situatie, ook mentaal. Daarnaast handelen zij uit nogal onalledaagse motieven, die vaak oppervlakkig en opportunistisch zijn. Wat kan je beter doen als je carrière in het slop is geraakt dan aanpappen met een oude vrouw, zoals gebeurt in Twee van één slag? Het leidt tot een onverschilligheid die de acceptatie van allerlei “minder moreel correcte situaties” met zich mee brengt. Maar zo werkt de wereld van deze mensen. Ze zijn niet immoreel, maar hun kaders veranderen door een nieuwe situatie. Ze passen zich aan zodat ze kunnen functioneren.

Andere logica

Zo kan het gebeuren dat je laconiek praat over een moord. Dat is een griezelige gedachte, griezeliger dan de onalledaagse gebeurtenissen in de verhalen zelf. Het effect van deze manier van naar de wereld kijken is een beetje bevreemdend. Voor de lezer zijn de gebeurtenissen niet altijd even logisch, maar in de wereld van Mistiaen bestaat een eigen, andere logica. Geweld is daarin een manier van problemen aanpakken en oplossen, voor zover de problemen opgelost (kunnen) worden.

Tarantino

Het doet allemaal behoorlijk Tarantinesk aan, temeer daar er aan de vijf verhalen in In het land van de kersen ook nog eens een behoorlijk kitsch-luchtje hangt. Alleen al de keuze van de namen van de hoofdpersonen illustreert dat: naast Suzy en Robin komt er ook een Ronny en een Carmelo voor. Deze laatste maakt, in het verhaal Uit de film geknipt, een meisje verslaafd om haar aan zich te binden. Zij heeft de situatie echter wel door, zo blijkt: “Acht maanden lang was ik Carmelo’s spetter geweest. Hij had de wereld aan mijn voeten gelegd. Ik had hem waar voor zijn geld gegeven.” Het glazuur springt bijna van je tanden.

Net als in de films van Tarantino wordt er gespeeld met stereotypen, zowel qua karakters als vertelstijl. Hierdoor kan Mistiaen laten zien wat er mis is met onze wereld: we kunnen niet communiceren en het verval heeft reeds onomkeerbaar ingezet: in onze hoofden. Bij vlagen doen Mistiaens personages ook denken aan karakters uit de boeken van Houellebec. En dat maakt des te benieuwder naar de debuutroman waaraan hij momenteel werkt.