Een nieuw gevoel
Soms heb je een boek in handen waar je in door blijft lezen, een boek dat je op een stille zondag uit te kast pakt en er gewoon in begint te lezen omdat elke passage die je tegen komt je weer vermaakt en je opnieuw ontroert, een boek kortom waar je telkens weer aan wilt denken. Nicole Krauss heeft met haar tweede roman De geschiedenis van de liefde zo’n item voor de boekenkast gemaakt. Na jaren poëzie te hebben geschreven, verscheen in 2003 haar romandebuut Man komt kamer binnen. Het werd in Amerika bijzonder goed ontvangen en je kon geen blad opslaan of Krauss stond er in. Als boeken ‘gehyped’ worden, is dat vaak geen goed teken, maar voor De geschiedenis van de liefde zou het niets uit moeten maken. De roman is gewoonweg prachtig.
~
Op zoek
De geschiedenis van de liefde heeft een bijzondere betekenis voor de familie Singer, aangezien Charlotte dit boek van haar man, David Singer heeft gekregen en ze hun dochter Alma vernoemd hebben naar de hoofdpersoon uit dat boek. Dochter Alma hoopt dat haar moeder via de vertalingen iets moois met haar opdrachtgever Marcus zal krijgen en besluit haar daar een handje bij te helpen. Ondertussen begint ze zelf ook te lezen in het boek dat haar moeder aan het vertalen is. Ze raakt daarbij gefascineerd door de vrouw naar wie ze is vernoemd en neemt zich voor haar te gaan zoeken.
Behalve de zoektocht van Alma bevat deze roman nog twee andere verhaallijnen, namelijk die van Leopold Gursky en die van Zvi Litvinoff. Deze twee Poolse mannen zijn in de oorlog respectievelijk naar Amerika en naar Chili vertrokken. Litvinoff is een bekend schrijver, terwijl Gursky een gepensioneerde slotenmaker is die als een kluizenaar leeft in zijn flat vol papieren met onafgemaakte verhalen. Alma en Gursky vertellen zelf hun verhaal terwijl de ‘geschiedenis’ van Litvinoff door een alwetende verteller beschreven wordt. Tijdens het boek worden deze drie verschillende vertelperspectieven telkens in dezelfde volgorde met elkaar afgewisseld.
Verhaallijnen
De drie verhaallijnen in De geschiedenis van de liefde hebben een aantal overeenkomsten: behalve dat ze zich allemaal in dezelfde roman bevinden, hebben ze ook allemaal iets te maken met het fictieve boek De geschiedenis van de liefde. Daarnaast houden de drie hoofdpersonen, die elk een deel van het totale verhaal vertellen, zich op verschillende manieren bezig met schrijven.
In feite omvat De geschiedenis van de liefde twee geschriften: de roman die voor je ligt en het boek dat het onderwerp is van die roman. Beide geschriften lopen nogal eens door elkaar heen en ze lijken meer op elkaar dan je in eerst instantie zou denken. Zo blijken beide boeken qua structuur nogal wat overeenkomsten te kennen. In beide ‘wordt los omgesprongen met het besef van tijd en geschiedenis’, zoals de moeder van Alma zegt over het door haar vertaalde De geschiedenis van de liefde. Door de ene roman ontstaat de andere en andersom.
Fictionele niveaus
Het bijzondere aan de roman is dat hij verschillende fictionele niveaus kent. De hoofdpersonen vertellen niet alleen over hun eigen leven, maar houden zich daarnaast ook nog eens bezig met het vervaardigen van fictie. Voor Gursky is schrijven zelfs een dagtaak geworden, waarbij de waarheid van wat hij schrijft er niet toe doet. Zoals hij zelf zegt: ‘de waarheid is wat ik heb bedacht opdat ik kon leven’. Iets soortgelijks geldt voor Alma. Omdat haar broertje meer over hun vader, David Singer, wil weten, verzint ze allerlei verhalen over hem. Door dingen te verzinnen en ze vervolgens op te schrijven of te vertellen kunnen het verborgene en het afwezige aangevuld worden tot iets volledigs. Kortom: fictie kan dingen laten gebeuren of maakt dingen mooier. De personages creëren hun eigen waarheid binnen het fictionele kader van de roman. Als je de opdracht van dit boek bekijkt – “voor mijn grootouders, die me het tegenovergestelde van verdwijnen hebben bijgebracht” – blijkt fictie bovendien bedoeld te zijn om niet ‘onzichtbaar’ te worden.
Wat deze elementen betreft – de verschillende lagen fictie, de uiteenlopende verhalen en de manier waarop het geheel verteld wordt – doet De geschiedenis van de liefde sterk denken aan Alles is verlicht (2002) van Jonathan Safran Foer. Ook in die roman tuimelen de verschillende verhaallijnen over elkaar heen en zijn er elementen die de lezer op het verkeerde been zetten en die hij zelf moet oplossen. Grappig is het dan ook om er achter te komen dat de Jonathan aan wie het boek is opgedragen, Jonathan Safran Foer, de man van Krauss, is.
Oude sage
Behalve dat Krauss erg nauwkeurig schrijft, zonder kil te worden, zijn de passages uit De geschiedenis van de liefde dromerig, wat ervoor zorgt dat de tekst leest als een oude sage waarin bepaalde abstracte begrippen worden uitgelegd, zoals in het hoofdstuk over het ontstaan van het gevoel.
Zelfs vandaag de dag bestaan nog niet alle denkbare gevoelens. Er zijn nog steeds gevoelens die onze vermogens en onze verbeelding te boven gaan. Af en toe, wanneer er een muziekstuk ontstaat dat nog door niemand is geschreven of een schilderij dat nog door niemand is geschilderd of wanneer zich iets anders voordoet dat onmogelijk te voorspellen, te peilen of nog te beschrijven is, doet een nieuw gevoel zijn intrede in de wereld. En dan, voor de miljoenste keer in de geschiedenis van het gevoel, zwelt het hart en laat het het nieuwe gevoel op zich inwerken.
Voor muziekstuk of schilderij zou ook De geschiedenis van de liefde ingevuld kunnen worden.
Juiste dosering
De geschiedenis van de liefde is een belevenis: elegant en afwisselend qua vertelperspectief, sprookjesachtig en naïef in sommige delen, verschrikkelijk verdrietig op andere momenten en even later weer bijzonder grappig. Een roman waarin al deze elementen in de juiste dosering voorkomen, moet wel een goed boek zijn. En dat is De geschiedenis van de liefde dan ook. Het boek blijft je bezighouden en zet je telkens weer aan om het nogmaals te gaan lezen.
