Boeken / Fictie

Aan wiens zijde sta je?

recensie: Philibert Schogt - De vrouw van de filosoof

Jarenlang heb je je man gesteund. Op momenten dat hij het niet meer zag zitten stak je hem een hart onder de riem. Tijdens zijn vele depressies week je nooit van zijn zij. En dan gaat hij er opeens vandoor met een ander en brengt hij een boek uit waarin je met de grond gelijk gemaakt wordt. Dat overkomt Vera Samson in De vrouw van de filosoof.

In dit derde boek van Philibert Schogt betreden we het leven van Vera Samson op het moment dat de roman De pijngrens van haar ex-vriend Luuk gepubliceerd wordt. Een werk dat volgens Vera over de controversiële filosoof Malmédy handelt. Vera komt er echter al snel achter dat ze ook zelf met naam en toenaam in het boek wordt genoemd en dat ze, met behulp van allerlei pijnlijke details uit de privésfeer, wordt neergezet als ‘sirene van de middelmaat’. Vera’s omgeving roept haar op tot een tegenactie, maar Vera twijfelt.

Twijfel

Het lijkt allemaal vrij duidelijk: Vera is de arme bedrogen vrouw en Luuk is de gewetenloze foute man. Gezien de gepresenteerde feiten is dit ontegenzeggelijk waar. Maar gaandeweg het verhaal bekruipt je toch een lichte twijfel. Dit ondanks het gegeven dat de feiten over Luuks asociale gedrag tegenover zijn ex zich opstapelen en dat het steeds pijnlijker duidelijk wordt dat Vera zichzelf al jaren totaal wegcijferde voor de doelen en wensen van haar vriend. Als Luuk hun zoon ook nog eens van de een op de andere dag de rug toekeert lijkt het pleit helemaal beslecht: Luuk is in en in slecht. Maar toch, je twijfelt.

Ontwijken

Dat je blijft twijfelen aan de standaard slachtoffer- en daderrollen, komt voornamelijk door de aarzelingen van Vera.

Derde wapenfeit: ze pakte de telefoon om het met Angela uit te praten. Nee, toch maar niet. Eerst even afkoelen, desnoods een paar weken, desnoods een paar maanden. Zo was het in het verleden ook gegaan, de enkele keer dat ze ruzie hadden gehad. Toch mocht het neerleggen van de telefoon worden genoteerd als wapenfeit.

Dit is kenmerkend voor Vera’s gedrag. Ze gaat conflicten uit de weg, durft geen confrontaties aan te gaan. Sterker nog. Ze ziet dit ontwijkende gedrag als standvastigheid. Alsof de consequenties van haar besluiteloosheid een gevolg zijn van een bewuste keuze. Het enige waarin ze volhard is haar steun aan Luuk, zelfs nadat ze uiteen zijn gegaan en hij zijn boek uitgebracht heeft. Ook hier is echter eerder sprake van angst voor de confrontatie dan van edelmoedigheid.

Scheidslijn

Schogt weet de hulpeloze Vera zo te portretteren dat ze je geleidelijk aan steeds meer gaat irriteren. En dat is een grote verdienste. Alle feiten wijzen op een duidelijke zwart/wit verhouding. Ze zeggen maar één ding: Vera is goed, Luuk is fout. Schogt weet het echter zo te brengen dat er een heel scala aan grijstinten ontstaat tussen deze schijnbaar duidelijke scheidslijn.

Zelf

Doordat Schogt je in een positie weet te manoeuvreren waarin je Luuk bijna gelijk gaat geven krijg je langzamerhand ook een beetje een hekel aan jezelf. Je kunt het namelijk voor jezelf op geen enkele fatsoenlijke manier verdedigen dat je met Luuk sympathiseert. Hoewel dat volgens de filosoof Malmédy trouwens geen enkel probleem is. Je moet jezelf ten alle tijden als held blijven zien en een ander als de vijand. Vera is daarvoor een makkelijk doelwit. Daardoor rechtvaardig je niet alleen het gedrag van Luuk maar ook je eigen sympathieën voor hem. Dat is echter de visie van Malmédy. Een visie die de ‘slechte’ Luuk er nu juist toe heeft aangezet zijn vuilspuiende boek te schrijven. Een wereldbeschouwing die je jezelf misschien niet meteen moet toe-eigenen. Maar het is zo makkelijk. Je kan je geweten er lekker mee sussen, terwijl je de ‘sirene van de middelmaat’ onsympathiek vindt ondanks alle ongerechtigheid die haar overkomt.

Kracht

De vrouw van de filosoof is een korte, maar uitermate krachtige roman die het slechtste in je naar bovenhaalt. Een boek dat je vraagtekens laat zetten bij je eigen menslievendheid en de manier waarop je je slechte eigenschappen probeert te onderdrukken. Een boek dat je ook terdege doet beseffen dat je die slechte eigenschappen wel degelijk hebt. Ondanks alle narigheid die haar is overkomen durf ik het nu namelijk toch aan mezelf toe te geven: ik vind Vera uitermate irritant! Voor dit inzicht bedank ik Philibert Schogt. Zonder hem had ik deze donkere zijde nooit onder ogen durven zien.