Theater / Voorstelling

Van hoogtepunt naar nachtkaars

recensie: Madame de Sade (Toneelgroep Amsterdam)

Beter kan een grootse schouwburgzaal een decadent boudoir niet benaderen: op het podium reiken spiegels tot in de nok, ze weerkaatsen de zaal waarvan de stoelen in deze optiek opeens hoerig rood blijken. Je ziet hoe de acteurs de zaal zien, wij kijken naar hen, en zij kijken terug. Wij zijn voyeurs in dit boudoir. Voor de spiegels staat Charlotte, de huishoudster van Markies de Sade. In een korset van glimmend rode pailletten zingt ze een jazzy nummer. Het huishouden van de markies in Madame de Sade van Toneelgroep Amsterdam is een hoerenkast, desnoods een nachtclub. En wij mogen om het hoekje gluren.

~

Met die zingende huishoudster in korset (Marieke Heebink), in een fonkelend decor, is meteen de toon gezet voor deze voorstelling. De sfeer is broeierig, decadent. IJdel, met al die weerkaatsende spiegels. De stemming is een beetje hangerig, tegen de verveling aan. Dat hangerige is aanvankelijk een mooi gegeven: de belangrijkste bezigheid van de personages is namelijk wachten. Want degene om wie alles draait is afwezig: Alphonse markies De Sade. Hij zit in het gevang vanwege zijn extreme seksuele uitspattingen, en de achtergebleven vrouwen wachten op wat er volgen gaat. Maar jammer genoeg gaat diezelfde hangerigheid uiteindelijk de keel uithangen.

Leugen

Madame de Sade van de Japanner Yukio Mishima kent alleen vrouwenrollen. De Poolse regisseur Krzysztof Warlikowski laat ze allemaal spelen door mannen, op de wulpse huishoudster na. Belangrijkste personages zijn Renée de Sade, de vrouw van Alphonse, en haar moeder, de vileine Madame de Montreuil. Renée is als onschuldig meisje met Alphonse getrouwd, en vervolgens gefascineerd geraakt door zijn overstuurde seksuele behoeftes. Zij is haar echtgenoot trouw. Haar moeder (een prachtige valse Hugo Koolschijn) zou haar het liefst van die man wegsleuren, geen leugen gaat haar te ver om de greep die De Sade op haar dochter heeft te breken.

Bourgeoisie

~

Schrijver Yukio Mishima (1925-1970) werd geroemd en verguisd om zijn weergave van over the top heftige seksuele fantasieën. Dat verklaart ook zijn fascinatie voor De Sade. Mooi in deze voorstelling is het hunkeren naar dat verbodene, dat onzegbare. De tegenstelling tussen het keurige burgerlijke Frankrijk van de achttiende eeuw en de bandeloze vrijheid van een De Sade lijkt onoverbrugbaar. Geen wonder dat al die verveelde, aan de bourgeoisie vastgeklonken vrouwen ongeduldig verlangen naar groots en meeslepend leven. Ze vermaken en kwellen elkaar door te vertellen welke heftige avonturen ze stuk voor stuk hebben beleefd met De Sade.

Dip

Helaas raakt deze voorstelling in een onomkeerbare dip nadat die decadente sfeer is neergezet. De hangerigheid verwordt tot sleur, er gebeurt steeds minder. Barry Atsma als Madame Renée de Sade gaat er zelfs maar helemaal bij liggen en zwijgt voornamelijk. Het vuurwerk verdwijnt, de handeling wordt steeds minimaler. Met de hunkering van de vrouwen verdwijnt de spanning. Je kunt je voorstellen dat ze alsnog genoegen nemen met de rest van hun leven sokken breien in hun kasteeltoren. Zonder uitspattingen, zonder groots leven, zonder De Sade. Hun leven gaat uit als een nachtkaars, net als deze voorstelling.

Madame de Sade is nog te zien tot en met 22 april 2006. Kijk hier voor een actuele speellijst.