Boeken / Non-fictie

Hattrick

recensie: Voetbalboeken: Bedankt Dennis // Onder Marokkanen // Oranje Lukraak

Voetbal is emotie en literatuur kan die emoties verwoorden. De combinatie van literatuur en voetbal pakt echter niet altijd even goed uit. Onderstaand drie meer of minder geslaagde voorbeelden van de symbiose tussen voetbal en literatuur.

Hard gras

Al eerder besteedden wij in onze reeks Tijdschriften over Literatuur aandacht aan het literaire tijdschrift Hard gras. In Hard gras 47: Bedankt Dennis wordt afscheid genomen van één van de grootste voetbalstilisten die ons land heeft voortgebracht: Dennis Bergkamp.

Bergkamp is bezig met zijn laatste seizoen als actief voetballer en het is dan ook een mooi moment om terug te kijken op zijn carrière. Dat er alleen al over de pracht van zijn doelpunten een heel boek geschreven kan worden staat buiten kijf. Het is echter de vraag over Hard gras de juiste vorm heeft gevonden voor een ode aan deze balkunstenaar.

Foto: Erik Meijers
Foto: Erik Meijers

Tussen korte eerbetonen en bedankwoordjes van diverse schrijvers, bekende Nederlanders, trainers en journalisten door, staan de gebruikelijke verhalen en gedichten die we van Hard gras gewend zijn. Het probleem met deze editie van het tijdschrift is echter de vele herhalingen. De meeste verhalen overlappen elkaar als het gaat om de hoogtepunten uit Bergkamps carrière. Wanneer je voor de derde keer geconfronteerd wordt met dat éne geniale doelpunt, dan begin je toch wel te verlangen naar een andere verwijzing.

Daarnaast zijn de meeste verhalen eerder journalistiek dan literair van aard. Het betreft vaak chronologische opsommingen van gebeurtenissen in het leven van Bergkamp. Slechts zelden ontstijgt een verhaal deze platte structuur om een extra dimensie toe te voegen aan de persoon Bergkamp en diens verwikkelingen. Dit laat je met een teleurgesteld gevoel achter. Bergkamp is zoveel meer dan die voetballer van dat éne doelpunt, de vliegangst en de teruggetrokkenheid. Bergkamp lijkt me op de eerste plaats een mens: een aspect dat hier niet goed uit de verf komt.

Onder gelijken

Igor Wijnkers schreef in het seizoen 2004-2005 wekelijks in De Volkskrant een column genaamd Onder Marokkanen,verhalen over de Marokkaanse voetbalclub FC Chabab in Amsterdam-West, die voornamelijk Marokkaanse leden in zijn gelederen heeft. Als logisch vervolg daarop is nu het boek Onder Marokkanen: Een jaar bij FC Chabab verschenen.

Wijnkers meldde zich aan het begin van het seizoen 2004-’05 aan als lid van FC Chabab om zo een beter beeld te kunnen krijgen van deze club en de Marokkaanse cultuur. Al snel bleek een blessure zijn voetbalcarrière bij FC Chabab danig in de weg te zitten. Een rol binnen het bestuur was een mooi alternatief. Vanuit deze positie beschreef Wijnkers een jaar lang lief en leed van de club, haar voetballers, bestuursleden en supporters.

Op een toegankelijke en directe wijze behandelt Wijnkers de problemen van een Marokkaanse club in de Nederlandse competitie. Van de luidruchtige aanhang tot het douchen in onderbroek: het passeert allemaal de revue. En hoewel Wijnkers dit alles zeer leesbaar op papier heeft gezet is Onder Marokkanen geen geweldig boek. Al snel blijken de problemen van een Marokkaanse club, op wat cultuurspecifieke aspecten na, niet zo heel erg te verschillen van de problemen van een Nederlandse club. En wat belangrijker is: Marokkanen zijn ook gewoon mensen. Dat zal niemand verbazen, maar daardoor verschilt dit boek niet van elk ander relaas over een willekeurige amateurclub uit het land.

Zoals bij elke club zijn er problemen, spanningen en grappige momenten en is men blij met een overwinning van het eerste elftal. Omdat Onder Marokkanen goed geschreven is het dan ook vermakelijk. Of het echter de “eerlijke, soms pijnlijke en vaak tragikomische ontdekkingsreis door een gemeenschap waarover iedereen een mening heeft, maar die we nauwelijks kennen” is, waarvan de omslag van het boek gewag doet, waag ik te betwijfelen.

Zomaar een kleur

Simon, Floris en Martin Brester schreven een dikke honderd pagina’s vol met, zoals ze zelf aangeven “nutteloze voetbalfeiten die iedereen moet weten”. Dat de gepresenteerde feiten nutteloos zijn is al snel duidelijk. Maar moet echt iedereen ze weten?

In Oranje Lukraak: Nutteloze voetbalfeiten die iedereen moet weten worden we overspoeld met lijstjes, feitjes en citaten. Zo komen we bijvoorbeeld te weten welke bijnamen er zijn voor de diverse internationals, wie er tijdens hun interlanddebuut hebben gescoord, hoeveel mannen met snorren er in Oranje hebben gespeeld en hoeveel gele kaarten een voetballer heeft moeten incasseren tijdens zijn interlandcarrière.

Hoewel sommige dingen wel leuk zijn om te weten, zoals waar de naam van de STER-held Loekie de Leeuw vandaan komt, is veel van de in dit boekwerkje verzamelde informatie inderdaad behoorlijk nutteloos. Als je geen fervente Oranjefanaat bent, dan is Oranje Lukraak niet aan je besteed. Maar ben je wel een doorgewinterde fan, dan betwijfel ik nog steeds of je de genoemde voetbalfeiten móet weten. Zo lijkt me de kennis omtrent de twee singletjes van Willy en René van de Kerkhof – Laat me, als het effe kan en Da hedde of da kredde (Maar kope kunde ’t nie)totaal onzinnig. Zoals een bekende cabaretier al eens aangaf is dat misschien wel informatie die je wíl vergeten, maar helaas nooit meer uit je kop krijgt.

Oranje Lukraak maakt onderdeel uit van een reeks van dergelijke boekjes. Zo verscheen bij uitgeverij Mouria ook al Nederland lukraak met allerlei Nederlands geschiedkundige feiten. En Televisie Lukraak met “Onvergetelijke feiten over de vaderlandse buis” verschijnt in 2007.

Hard Gras 47: Bedankt Dennis • Prijs: € 7,75

Onder Marokkanen: Een jaar bij FC Chabab • Igor Wijnkers • Uitgever: Nieuw Amsterdam • Prijs: € 18,50 (paperback) • 304 bladzijden • ISBN:90-468-0029-6

Oranje Lukraak: Nutteloze voetbalfeiten die iedereen moet weten • F. & M. Brester • Uitgever: Mouria • Prijs: € 5,00 (paperback) • 112 bladzijden • ISBN:90-458-5153-9