Kunst / Expo binnenland

Verrassend vergelijkend warenonderzoek

recensie: Joseph Beuys e.a. - Kleine confrontaties

.

Hiermee is echter niet gezegd dat de tentoonstelling alleen geschikt zou zijn voor kunstkenners pur sang. Want volgens de kunstopvatting van Beuys – ‘Jeder Mensch ist ein Künstler’ – zou kunst voor iedereen bereikbaar zijn. De tekeningen van Beuys die getoond worden bestaan dan ook voornamelijk uit de soort krabbels die we allemaal wel eens maken, op een notitieblaadje of een lucifersdoosje. Voor hem zijn deze krabbels kunst. De verzamelaar Hannema, wiens collectie de basis vormt van de Fundatie, vond juist dat een kunstenaar iemand is die zich weet te onderscheiden met zijn werk. De tekeningen uit zijn collectie – van renaissance tot twintigste eeuw – zijn veelal studies en schetsen voor later te vervaardigen grotere werken.

Joseph Beuys - Federico Barocci *, Zonder titel (halve naaktfiguur op de rug gezien) – Vrouwenportret, Zonder datering (1958) - Zonder datering, 14,4 x 10 cm - 37,6 x 25,5 cm, * toeschrijving Dirk Hannema
Joseph Beuys – Federico Barocci *, Zonder titel (halve naaktfiguur op de rug gezien) – Vrouwenportret, Zonder datering (1958) – Zonder datering, 14,4 x 10 cm – 37,6 x 25,5 cm, * toeschrijving Dirk Hannema

Grote namen
Curator Ron Manheim stond voor een interessante uitdaging. Hij moest deze schijnbaar onverenigbare grootheden bij elkaar brengen. Als artistiek leider van Schloss Moyland in Duitsland kent hij de werken van Beuys door en door. Die zitten verankerd in zijn hoofd. Met deze kennis is hij gaan rondneuzen in de collectie van Hannema, om uiteindelijk achter zijn pc de definitieve samenstelling te creëren. Net zo lang bekeek hij de tekeningen op zijn scherm totdat een inval deze koppelde aan een werk van Beuys. Zijn associaties zijn daarmee puur op de tekeningen zelf gebaseerd en niet op de kunstenaars.

In de tentoonstelling heb je als bezoeker wél de beschikking over alle bijbehorende informatie van de tekeningen. Is daarmee het open vizier van de curator teniet gedaan voor de bezoeker? Nee, het is juist een sterk punt van deze expositie. Veel mensen komen toch af op de bekende namen. Wanneer ze deze hebben ontdekt ontstaat ook de impuls om verder te kijken. En bewust of niet, gelukkig is er werk te zien van onder andere Jeroen Bosch, Delacroix en zelfs een potentiële Rembrandt.

Joseph Beuys - Rembrandt *, Badkamer - Bathseba aan haar toilet, Zonder datering (1952) - Zonder datering, 4,8 x 9,7 cm - 17,2 x 18,9 cm, * toeschrijving Dirk Hannema
Joseph Beuys – Rembrandt *, Badkamer – Bathseba aan haar toilet, Zonder datering (1952) – Zonder datering, 4,8 x 9,7 cm – 17,2 x 18,9 cm, * toeschrijving Dirk Hannema

Confrontatie
Op het moment dat je deze namen naast een krabbel van Beuys ziet hangen wordt de titel van de tentoonstelling duidelijk. Dat het ‘kleine’ confrontaties zijn zal te maken hebben met het formaat, want de meeste krabbels zijn niet groter dan enkele centimeters. Het woord confrontatie slaat echter net zo goed op de onderlinge relatie tussen de werken als op het effect dat plaatsvindt bij het bekijken ervan. Het blijkt namelijk dat de krabbels van Beuys interessanter kunnen zijn dan het werk van sommige meesters en daar zal niet iedereen op voorbereid zijn.

Het is daarom goed dat er ook voor een leek ruim voldoende aanknopingspunten zijn om een vergelijkend warenonderzoek te houden. Want of het nu gaat om motief, de gehanteerde stijl, de compositie, een overkoepelend thema of zelfs kleurgebruik, bij elke ‘confrontatie’ is wel iets te vinden waardoor je heen en weer blijft kijken tussen de tekeningen. En of dat nu alleen maar is om voor jezelf uit te maken welke van de twee nu mooier of beter is, doet er niet toe. Manheims doel is dan namelijk al grotendeels bereikt: ‘Je moet vergelijken om méér te zien. Deze tentoonstelling wil het blikveld verruimen.’

Joseph Beuys - Allesandro Magnasco, Zonder titel (zwangere vrouw) - Monnik in gebed
Joseph Beuys – Allesandro Magnasco, Zonder titel (zwangere vrouw) – Monnik in gebed

Door met de confrontaties te kiezen voor tekeningen en schetsen, zo vaak de basis van kunst, lijkt Manheim haast een pleidooi te houden om kunst te benaderen op haar merites en niet op mooie plaatjes. Kunst is er namelijk ook om gewaardeerd te worden. Dus geen hippe kleuren op de wanden, maar een rustige omgeving die je als vanzelf aanzet tot aandachtig kijken. Hier geldt ‘what you see is what you get’ en de rest is aan jezelf. Dat is verademend. Reden voor directeur Ralph Keuning om te voorspellen dat dit wel eens een reeks kan gaan opleveren. Daar kijken we alvast naar uit.