Boeken / Strip

De absolute waarheid

recensie: A. Doxiadis & C. Papadimitriou (vert. Mat Schifferstein) - Logicomix. Een epische zoektocht naar de waarheid

Vlotte verteltechniek in stripvorm, gecombineerd met abstracte wiskundige en filosofische ideeën: dat is waar Logicomix de lezer op trakteert. Bovendien is het een verhaal dat de moderne lezer met grote vragen opzadelt. De ondertitel geeft precies aan wat dit boek is: ‘Een epische zoektocht naar de waarheid’. Compleet met uitgebreide personages en een brede plot.

Het is een veel gebruikte techniek, maar daarom niet minder effectief: Apostolos Doxiadis en Christos Papadimitriou presenteren dit verhaal in drie lagen. De verteller stelt zichzelf en zijn medewerkers voor aan het begin. Diezelfde vertellers introduceren filosoof Betrand Russell, die aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog een lezing geeft over zijn zoektocht naar de basis van de wiskunde. Hij zag die discipline als een spel met getallen, zonder concrete binding met onze dagelijkse werkelijkheid. De wiskunde ontbeerde een basis. Russell zocht die basis in de logica.

Grote verdienste
Die queeste is op subtiele wijze in alle vertellagen aanwezig. Het verhaal is dan ook doordrongen van een aantal grote vragen, zoals: kan absolute waarheid überhaupt vastgesteld worden? Dat lijkt misschien een eenvoudige vraag, maar het antwoord is niet zo gemakkelijk als je bedenkt dat het uitgangspunt in dit verhaal de wiskunde is. Om die reden is dit werk des te scherpzinniger. Het neemt de lezer mee in een erg ingewikkelde wereld die normaliter slechts voor een handjevol mensen te bevatten is.

Bij het lezen van Logicomix doemt helaas het gevaar van de te lange draad op. De wiskundig-filosofische uiteenzettingen gaan op een gegeven moment de keel uithangen, en de vertellers pakken de draad soms net iets te laat op. Maar waarschijnlijk is dit de reden waarom de auteurs hebben gekozen voor de beeldroman. Hoe saai en kleurloos de stof ook is, de tekeningen en de typografie geven de omgeving letterlijk en figuurlijk kleur. Daarnaast zijn de personages (zoals in bijna alle strips) een beetje karikaturaal. Tekeningen, inkleuring, typografie en karakters brengen een luchtige, vrolijke noot aan in alle lagen van de vertelling. Doxiadis en Papadimitriou bewijzen hiermee dat in deze vorm zelfs de meest droge materie leuk kan zijn. Maar hun echte verdienste ligt in het feit dat de lezer ook echt meer weet als hij Logicomix uit heeft.

Thematisch bevredigend
Ook op thematisch vlak voldoet dit boek aan alle vewachtingen. Russell is zelf als de dood voor waanzin, en gebruikt daarom de logica in zijn zoektocht naar de basis van de wiskunde. Hij geeft zijn lezing over dit onderwerp aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Er is dus niet alleen in wiskundig, maar ook in historisch opzicht vraag naar opheldering door middel van de rede. De grens tussen logica en waanzin is echter niet zo heel duidelijk. Dit blijkt alleen al uit het aantal logici dat in het verhaal hun verstand verliest. 

Niet iedereen zal gecharmeerd zijn van de academische diepgravendheid in Logicomix. Maar zonder die diepgang was het lang niet zo’n interessant verhaal geweest. Bovendien is deze beeldroman de vereiste moeite meer dan waard. Logicomix vervult namelijk een belangrijke functie van literatuur: het stemt tot werkelijk serieus nadenken en bevat geen voorgekauwde wijsheden. Dit boek doet een beetje denken aan dat andere verhaal met de filosofie als onderwerp: De wereld van Sofie. Maar Logicomix gaat wel veel dieper, het is een inleiding en verdieping in (een deel van) de filosofie in één.