Kneuterig realisme

Schrijfster Rascha Peper, pseudoniem van Jenneke Strijland, bekend van onder meer Oesters en Dooi, ontving in 1996 de Multatuliprijs voor haar roman Russisch blauw. De schrijfster staat erom bekend haar inspiratie te halen uit alledaagse gebeurtenissen. Pepers kenmerkende melancholische vertelsfeer in combinatie met zonderlinge personages komt ook terug in Zwartwaterkoorts. In deze verhalenbundel is een ongewone rol weggelegd voor vogels.

Geheimen
In elk van de zeven korte verhalen staat steeds één persoon centraal die te maken heeft met geheimen en bedrog. Een aantal verhalen is onderling verbonden omdat de hoofdpersonen elkaar kennen. Veel personages leven in een leugen. Waar Hilde bijvoorbeeld overspel pleegt, liegt Stutijn over het welzijn van zijn vrouw en liegt Joop uit schaamte over zijn afkomst. Aan de andere kant zijn er ook losstaande personages die bedrogen worden, zoals de oudere vrouw Loes die wordt bestolen door haar jonge minnaar en de oude man Arthur die zijn bezittingen kwijtraakt aan zijn hebzuchtige zoon. Vreemd genoeg lijken de meeste personages prima te kunnen leven met de leugens en het bedrog. Ze accepteren wat hun toekomt en gaan verder met hun leven. Dat is frustrerend, het lijkt alsof de personages pit missen om zelf de regie over hun leven in handen te nemen. Ze blijven vlak.

Vogels spelen bij een aantal personages een aparte bijrol. Peper heeft de vogels op verschillende manieren ingezet op momenten waar personages besluiten om eerlijk te zijn of leugens te vertellen. Voor Stutijn is de verzorging van zijn beestjes zijn reden om te leven. In de verhaallijn van Joop staat een papegaai voor een leugen over het leven. Sieps liefde voor kiekendieven brengt hem in contact met een nieuwe liefde op het moment dat zijn vrouw zwanger is. Arthur ontdekt door een vogel dat zijn schilderij gestolen is. Helaas verdiept Peper de rol van de vogels niet genoeg en kiest zij ervoor om hun mogelijke symbolische betekenis niet te verwerken in de verhaallijnen.

Stiekeme blik
Opvallend is dat de personages van Peper bijna nergens zelf direct aan het woord zijn. Elk verhaal wordt in de verleden tijd verteld vanuit het perspectief van de hoofdpersonen, maar met een bepaalde afstand. Gevolg hiervan is dat de lezer een blik krijgt in het leven van gewone mensen, terwijl deze daarvan niets doorhebben. Het is alsof er stiekem naar binnen wordt gegluurd in de huiskamer. Pepers manier van schrijven versterkt dit effect: ze beschrijft het alledaagse leven en de gevoelens en gedachtes van de personages simpel, zonder opsmuk.

Ergens is het knap dat Peper voor al haar personages met hun uiteenlopende karakters en levens dezelfde lijn aan weet te houden. De enige uitzondering hierop vormt de laatste pagina van de bundel, waarop Peper de vogel (die eveneens Siep heet) zijn gedachten laat uiten. Helaas is deze bondige ‘afwijking’ net te minimaal, te abrupt en te laat om het verrassingseffect te bereiken waarvoor het bedoeld is. De niet helemaal onthulde geheimen maken nieuwsgierig, maar spanning, echte geheimzinnigheid en power ontbreken. Het is geen spannende literatuur, die uitdaagt. Wat overblijft, is een wat kneuterige verhalenbundel, geen ware hoogvlieger die echt indruk maakt.