Boeken / Non-fictie

Een leidraad

recensie: Jacques Bonnet (vert. Eveline van Hemert) - Een boekenkast vol geesten

Er zijn mensen die boeken lezen. Er zijn mensen die allerlei zaken verzamelen. En je hebt mensen die specifiek boeken verzamelen. Al dan niet om ze ook te lezen. En al die boeken moeten ergens ondergebracht worden. Over dit verzamelen en opbergen gaat het boek Een boekenkast vol geesten van Jacques Bonnet.

Volgens de omslag van het boek toont onze boekenkast ‘wie we zijn’ en is ze ‘niets minder dan een plaats waar het labyrint van onze diepste gevoelens een plek krijgt’. Als dit inderdaad het geval is, dan is Jacques Bonnet een heel vreemd mannetje. Dit boekwerkje staat vol met verwijzingen naar boeken die hij in zijn bibliotheek heeft staan. Verwijzingen die lijken te moeten benadrukken hoe belezen hij is. Menig obscuur Frans vergeten meesterwerk uit de zeventiende en achttiende eeuw passeert de revue. Bonnet heeft ze allemaal in zijn boekenkasten opgeborgen.

Indelen
En vooral dat laatste – het opbergen van al die boeken – levert Jacques Bonnet hoofdbrekens. Want zodra je boekencollectie een bepaald kritisch punt overschreden heeft, is het categoriseren van die boeken een must. Zodra je boekenverzameling verandert in een (kleine) bibliotheek is het noodzakelijk dat je orde gaat aanbrengen in de ontstane chaos. Maar hoe doe je dat? Welke indeling ga je hanteren zodat de verzameling een logisch geheel blijft?

Als je geen fervent boekenverzamelaar bent zal Een boekenkast vol geesten zeker aanleiding zijn tot opperste verbazing. Alleen fanatieke verzamelaars zullen de geschetste problematiek op waarde weten te schatten. Het categoriseren is niet zo simpel als menigeen denkt namelijk. Wat doe je bijvoorbeeld met boeken van Russische auteurs die in het Frans schrijven? Deel je die in op herkomst van de schrijver of plaats je die bij de Franse literatuur? En wat te doen met schrijvers uit voormalige landen zoals Joegoslavië? Het leven van een verzamelaar is geen sinecure. En zo zijn er talloze vragen die het bezit van (tien)duizenden boeken met zich meebrengt. Zoals gezegd, om Jacques Bonnet in deze wereld te kunnen volgen, moet je zelf een verzamelaar zijn. Of misschien gewoon een beetje vreemd.

Problemen
Jacques Bonnet doet uitspraken die niet iedereen zou willen volgen.

Ik heb wel eens een boek gekocht naar aanleiding van een artikel alleen om het erin te kunnen opbergen zodat ik zeker wist dat ik het terug zou kunnen vinden wanneer ik het nodig had.

Het werpt echter wel een licht op de diverse redenen die er zijn om een boekenverzameling aan te leggen. Het gaat op een gegeven moment allang niet meer om het in bezit hebben van boeken die je gelezen hebt en mooi vond. Op een bepaald moment gaat het meer om de verzameling als entiteit dan om de verzamelde werken an sich. Het categoriseren geeft daarbij smoel aan die verzameling. Het geeft inzicht in wat de verzameling behelst en wat er nog aan mist. En dat geeft dan weer de aanleiding tot het verder uitbreiden van de collectie.

Maar laten we vervolgens ook niet een ander, gerelateerd probleem vergeten. Want je kunt nog zo veel boeken verzameld hebben en deze vervolgens op jouw manier hebben ingedeeld. Dan begint  het probleem van de fysieke ruimte op te spelen. Een respectabele collectie van duizenden boeken neemt namelijk wel wat ruimte in beslag. En ruimte is vaak schaars. Het subtiele spel tussen uitbreidingsdrang en beschikbare ruimte bezorgt menig verzamelaar hoofdbrekens. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het herschikken van de boeken zodra je er een nieuw exemplaar aan de collectie toe wilt voegen.

Al deze problemen komen in Een boekenkast vol geesten voorbij. Voor boekenverzamelaars dus een bron van herkenning. Voor anderen wellicht geneuzel in de marge. Maar vergis u niet! De problematiek van de bibliotheek is mystieker en reikt verder dan u denkt. Of zoals Borges al zei: ‘De Bibliotheek is een sfeer waarvan het werkelijke middelpunt een gegeven achthoek is en de omtrek onkenbaar.’ Dus denk maar niet dat het leven van een verzamelaar simpel is. Om dat leven beter te kunnen begrijpen is dit boek een belangrijke leidraad.