Mutaties doen Zuidwal geen goed

Zo wordt Zuidwal op de site van de uitgever in een korte aankondiging omschreven. En deze aankondiging is beter en spannender geschreven dan het boek zelf. Vele malen beter zelfs.
Een relaas over de beruchtste seriemoordenaar van de lage landen zou garant moeten staan voor urenlange spanning. Helaas is Sytze van der Zee er niet in geslaagd dit gegeven op een pakkende manier aan het papier toe te vertrouwen.

Vlees noch vis

Het verhaal over Koos Hertogs, de in 1981 tot levenslang veroordeelde kindermoordenaar, komt in dit boek maar slecht tot zijn recht. Sytze van der Zee blijft namelijk steken tussen het opsommen van de feiten en het schrijven van een roman. Zuidwal is namelijk geen van beiden: geen opsomming en ook geen roman.
Het merendeel van het verhaal is gebaseerd op de gegevensverzameling en verhoren door de politie en in het bijzonder door rechercheur Bloem. Deze gegevens komen uit een journaal. In dit journaal houden de rechercheurs voor intern gebruik van dag tot dag chronologisch bij wat ze hebben gedaan of gaan doen. Het zijn in telegramstijl vervatte aantekeningen, mutaties genaamd.
Doordat Sytze van der Zee veel informatie uit deze mutaties in het boek heeft opgenomen lijkt hij ook beïnvloed door de stijl van deze mutaties. Het verhaal heeft voortdurend iets afstandelijks en gaat met horten en stoten vooruit.

Mutaties en andere anomalieën

Met grote regelmaat wordt naar de mutaties verwezen: “Zoals een mutatie vermeldt…” “Volgens een mutatie…“. Deze manier van verwerken van de oorspronkelijke politiegegevens in het verhaal helpt niet mee om het geheel vloeiend te laten verlopen. Integendeel, het gaat naar verloop van tijd juist heel erg irriteren als je voor de zoveelste keer wordt geconfronteerd met een verwijzing naar de mutaties. En Sytze vermeldt op een gegeven moment zelf dat de meeste agenten en rechercheurs een hekel hebben aan het papierwerk. Dat blijkt dan ook uit de manier waarop de mutaties geschreven zijn.

Daarnaast worden de hoofdpersonen vaak bij hun functie genoemd, in plaats van bij hun naam. Naar Koos Hertogs wordt vaak verwezen als de portier en de leider van het onderzoeksteam wordt, hoe gepast, de teamleider genoemd. Daarmee creëer je nou niet bepaald stevige karakters, waar je je als lezer mee kunt identificeren of je juist van af kunt zetten. Hier ligt tevens mijn grootste kritiek: de personages leven niet. Zowel de psyche van de dader Hertogs, van de rechercheur Bloem als van de slachtoffers en hun ouders worden minimaal belicht. Een onderwerp dat zo’n impact heeft als een pedofiele kinderverkrachter en -moordenaar zou psychologisch veel meer uitgediept kunnen worden. Sytze van der Zee laat dit echter totaal achterwege.

Nabestaanden

Misschien heeft Sytze van der Zee de gegevens niet willen romantiseren uit piëteit met de nabestaanden van de slachtoffers. Maar maak dan een samenhangend, neutraal verslag van de gebeurtenissen. Met een duidelijke tijdslijn en samenhang tussen de diverse gebeurtenissen. Ook dit is echter niet gelukt. De verschillende zaken waarbij Koos Hertogs betrokken is geweest – en dat zijn er nogal wat – worden onsamenhangend en niet chronologisch aangestipt of vermeld. Hierdoor doet het geheel heel rommelig aan.
En, hoe summier ook, Sytze van der Zee stopt toch bij tijd en wijle enkele romantiserende elementen in het verhaal. Daardoor is dus een niet te definiëren hybride vorm ontstaat tussen een feitelijk verslag en een roman, waarbij beide elementen te kort schieten.

Krant

Als je toch geïnteresseerd bent in het verhaal rondom de beruchtste seriemoordenaar van Nederland, zoek dan gewoon de oude krantenartikelen op. Dan heb je een goed overzicht dat je waarschijnlijk aanzienlijk meer kan boeien dan dit boek van Sytze van der Zee. Sytze zal het wel begrijpen, hij was tenslotte verbonden aan het NRC Handelsblad en Het Parool.