Boeken / Fictie

Kan de rookmachine wat zachter?

recensie: Laurent Graff (vert. Han Meyer) - Je laatste foto

.

Alain is een doorleefde vijftiger die zich met het leven heeft verzoend. Ooit wilde hij naar bed met alle vrouwen, inmiddels stelt hij zich kalmpjes tevreden met één minnares. Puntig en geestig typeert Laurent Graff zijn hoofdpersoon. Veelbelovend. Alain fotografeerde vroeger volop; hele fotoboeken schoot hij vol. Maar twintig jaar geleden stopte hij er abrupt mee, toen de liefde van zijn leven na een slopende ziekte de geest gaf. Want wat bleek? Alain had met al zijn gefotografeer de onverbiddelijke wijzers van de klok geen seconde kunnen tegenhouden.

Plot en lot
Aha! Fotograferen is in deze novelle niet zomaar fotograferen, maar een uiterst diepzinnig Symbool voor gewichtige zaken. De fotograaf, peinst Alain filosofisch, neemt het op tegen de vergankelijkheid. Wie afdrukt, vreest de tijd. Is foto’s maken bovendien niet een vorm van afstand nemen? Je kunt je immers zo fijn achter het toestel verschuilen voor de werkelijkheid. Het is wel duidelijk: dit wordt een uiterst betekenisvol verhaal.

Dan de plot. Tijdens een midweekje Rome (alle wegen leiden naar het noodlot) haalt de minnares Alain over om weer ’s een rolletje vol te schieten. Kiekje hier, kiekje daar, heel onschuldig allemaal, tot bij de Trevi-fontein het lot verschijnt. En wel in de vorm van een magere man die met Alains toestel het koppel op de foto zet, waarna hij omineus waarschuwt: ‘U heeft nog maar één foto over.’ Gefascineerd volgt Alain het spoor van dit geheimzinnige sujet, en verzeilt daardoor in een parallel universum, ‘een aanbouwsel van de wereld, een onbekend verlengde’. 

Vis en betekenis

~

Kan gebeuren, natuurlijk. Alain blijkt beland in een bovenwerkelijk spel, met vier andere deelnemers, allen met nog één foto op het rolletje. Doel: tijdens een wonderbaarlijke reis deze laatste foto maken, uiteraard hoogzwanger van Betekenis. Aldus geschiedt. De Japanse karpervisser, het afgeserveerde topmodel, de casanova genaamd Eros en de cynische sigarettenroker: allemaal maken ze hun finale foto.

En allemaal op zeer diepzinnige wijze. Voorbeeld: de Japanner werpt ergens een dobbertje uit en vangt prompt een fabelachtige karper. Foto! Maar nee, hij laat de droomvis terug in het water glijden, en zijn fototoestel erachteraan. Verbaasd kijken de lezers op. Graff legt geduldig uit: die foto zou ‘het einde van zijn dromen ingeluid hebben, […] grenzen hebben gesteld aan wat hij verder nog kon nastreven’. Dus zó zit het! Wat een slimme Japanner.

Zeilen en dweilen
Zo gaat het van kwaad tot erger. Vanzelfsprekend komt Alain als laatste aan de beurt voor zijn kodakmoment. Zullen we het verklappen? Ja. Per boot bereikt hij zijn bestemming, en ook Laurent Graff krijgt nu de wind in zijn literaire zeilen. ‘De tijd mat zich in lange mijmeringen, afstand in stilte. De zee reikte zijn hand naar het oneindige in een gebaar van verzoening en harmonie.’ Zo, die is eruit. Vóórts gaat het intussen, per motorsloep nu, want het boek wordt te oppervlakkig, pardon, het water te ondiep, en Alain glijdt in een ‘grandioze en intieme stilte’ door een ‘ontastbare nevel’, ‘bijgelicht door een schijnsel van diepste waarachtigheid’. Waar gaat dit heen?

Kan die rookmachine niet wat zachter? Je verliest in deze mist bijkans nog het zicht op het verhaal. Maar wacht, daar ‘doemden vormen op’. Ze behoren toe aan de overleden geliefde (hoe onvermoed!) die Alain tegemoet zweeft. Laat de strijkmuziek aanzwellen, want hier is dan eindelijk Alains esoterische fotomoment. Druk nu maar af, ‘als teken van instemming, van toestemming, een visum voor de dood.’

Aldus verwerkt Alain in Je laatste foto twintig jaar na dato definitief het overlijden van zijn geliefde door haar nog één keer te fotograferen, in de dichte mist van een of ander schimmenrijk. Als dát geen literatuur is!