Meesterlijke Technicolorfilms

, staat het werk van dit wonderlijke filmduo daar opnieuw in de aandacht. Aanleiding is zowel Cinedans als de prachtig gerestaureerde versie van The Red Shoes.

Black Narcissus

Onder de naam The Archers maakten Powell en Pressburger in de jaren veertig en vijftig films die onder andere opvielen door hun fantasierijke aanpak, vermenging van kunstvormen en opvallend kleurgebruik. Omdat hun werk veelal lastig in een hokje of stroming te plaatsen was, werden zij in hun eigen tijd vaak niet begrepen. Hoewel ze na hun hoogtepunt enigszins in de vergetelheid raakten, waren ze niettemin van immense invloed op de generatie filmmakers die in de jaren zeventig opkwam. De loftuitingen van regisseurs als Francis Ford Coppola, Steven Spielberg, George A. Romero en vooral Martin Scorsese hielpen – net als retrospectieven in de jaren zeventig van het British Film Institute – het duo díe plek in de filmhistorie te geven die ze verdienen.

Technicolor

The Red Shoes

Het balletsprookje The Red Shoes (1948), over een ballerina die verscheurd wordt door de keuze die ze moet maken tussen haar liefde voor dansen en die voor een man, behoort tot een van de hoogtepunten van The Archers. Het is niet zomaar een film, maar eigenlijk een fraaie amalgaam van divers kunstvormen: film, dans, muziek en schilderkunst. De opvallende cinematografie in oogverblindend Technicolor kan op naam geschreven worden van Jack Cardiff. Hij was ook verantwoordelijk voor het camerawerk van Black Narcissus (1947), over een afgelegen nonnenklooster in de Himalaya. Ook deze film, al eerder gerestaureerd, is onderdeel van het programma dat EYE rond de heruitbreng van The Red Shoes heeft samengesteld. Hoewel de duizelingwekkende uitzichten over verre bergtoppen anders doen vermoeden, is de film geheel in Engeland opgenomen en ook nog eens voor het grootste gedeelte in de studio.

The Tales of Hoffmann

Een iets minder bekend werk van The Archers is The Tales of Hoffmann (1951), een filmische interpretatie van de gelijknamige 19^e eeuwse opera van Jacques Offenbach. Doordat veel medewerkers (zowel voor als achter de camera)  uit The Red Shoes terugkeren, lijkt het een soort van opvolger hiervan. Toch spreekt deze film – hoe knap gemaakt ook – minder aan, juist doordat het een pure operaverfilming is en er geen woord in gesproken wordt. Ook niet onbelangrijk: titelvertolker Robert Rounseville is weinig charismatisch en wordt door zijn tegenspelers (met name Robert Helpmann) volledig van het doek gespeeld. Aan de fraaie mise-en-scènes en het camerawerk ligt het overigens niet. Christopher Challis had de plaats van Jack Cardiff  ingenomen, maar  ook hier spatten de onverminderd fantasievolle, kleurrijke en virtuoze beelden van het scherm af. Cardiff staat overigens centraal in de laatste film die vertoond wordt in het kader van het EYE-programma: de documentaire Cameraman: The Life and Work of Jack Cardiff.

Cameraman

Jack Cardiff

Met zevenmijlslaarzen wordt de lange en opmerkelijke carrière van de vorig jaar overleden Cardiff behandelt: van zijn debuut als kindacteur in de jaren tien van de 20^e eeuw, tot zijn werk in deze eeuw. Dat de documentaire bij vlagen erg rommelig overkomt heeft te maken met het feit dat de film voor een deel leunt op twee eerdere korte documentaires van regisseur Craig McCall over Cardiff: The Colour Merchant uit 1998 en Painting with Light uit 2007. Maar wat veel goed maakt is dat Cardiff een begenadigd en interessant spreker is, die de ene na de andere vermakelijke anekdote oplepelt. Hij filmde niet alleen klassiekers (naast de Powell-Pressburgerproducties ook films als John Hustons The African Queen en Hitchcocks Under Capricorn), maar heeft ook bijvoorbeeld de jaren tachtig actievehikels Conan the Destroyer en Rambo II op z’n naam staan. Ook heeft hij meerdere films geregisseerd en was hij een verdienstelijk fotograaf en schilder. Daarnaast komen ook vele bekendheden aan het woord die met Cardiff gewerkt hebben, zoals Charlton Heston, balletgrootheid Moira Shearer (The Red Shoes, The Tales of Hoffmann), meestercameraman Freddie Francis (die Cardiffs regiedebuut filmde), Lauren Bacall en de als een gevolg van een beroerte moeilijk pratende Kirk Douglas. Uiteraard is ook Martin Scorsese van de partij, want wie het vandaag de dag over The Archers heeft kan, of hij wil of niet, niet om deze regisseur heen.

Bewondering
Scorsese is van kinds af een groot fan The Archers. Hij is een van de vurigste pleitbezorgers van hun werk en – met de door hem opgerichte organisatie The Film Foundation – drijvende kracht achter de restauratie van The Red Shoes. Michael Powell fungeerde vanaf eind jaren zeventig zelfs als een klankbord voor Scorsese en deed hem bijvoorbeeld het eind van After Hours (1985) aan de hand. De bewondering ging en gaat zo ver dat er in bijna elke Scorsesefilm wel een verwijzing naar een van Powell en Pressburger te vinden is. Zo is in Cameraman goed te zien hoezeer een boksscène in Raging Bull (1980) schatplichtig is aan de cinematografie van een dansscène in The Red Shoes; je zou willen dat er meer van dit soort verhelderende voorbeelden in de documentaire zaten. Het volgende restauratieproject onder bezielende leiding van Scorsese dient zich overigens al aan: The Life and Death of Colonel Blimp uit 1943. Het is te hopen dat dit een aanzet is tot de ‘herontdekking’ van het ook wat onbekendere werk van Powell en Pressburger, zoals The Small Back Room (1949) en Gone to Earth (1950). Het controversiële en verguisde Peeping Tom (1960) genereerde, met de re-release dit jaar in Groot-Brittannië ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag, in ieder geval al de nodige publiciteit.

Tijdens de première op 9 december zal Scorsese samen met Thelma Schoonmaker (Scorseses vaste editor en weduwe van Michael Powell) in EYE Film Instituut via Skype een gesprek voeren met filmjournalist André Waardenburg. Daarnaast zal op dinsdag 14 december Jan Salden, docent filmtheorie en -geschiedenis aan de Academie van Beeldende Kunsten Maastricht en filmrecensent van de Limburgse zender L1, nader ingaan op de achtergronden van The Red Shoes en de bijzondere samenwerking van het filmtrio Powell, Pressburger en Cardiff.