De originaliteit van het denken

De Prix de Rome is de oudste ‘staats’prijs voor beeldend kunstenaars en architecten tot 35 jaar, in het leven geroepen door koning Lodewijk Napoleon in 1808. Dit jaar is het de beurt aan de beeldende kunst. Uit honderden inzendingen koos de jury tien kandidaten. Zij kregen drie maanden de tijd om een nieuw werk te maken. Het resultaat is te zien in SMART Project Space te Amsterdam. Vier van hen, de shortlist, maken kans op de Prix, waaraan ook een aanzienlijk geldbedrag verbonden is. Op 9 juni wordt de winnaar bekend gemaakt. Wie zijn deze shortlisters? Even voorstellen.

Vincent Vulsma

De installatie van Vincent Vulsma (1982, Nederland) met als titel Foreign Exchange bestaat uit geweven doeken met een zwartwit zigzagpatroon dat is ontleend aan het zogenaamde ‘Kuba textiel'(voormalig Belgisch Congo, zestiende- einde negentiende eeuw). Vulsma heeft de traditionele patronen in zwartwit laten uitvoeren door hedendaagse weefmachines, aan de hand van een digitale foto. Elke steek op het object is te zien als een pixel. Het geeft aan het textiel een fotografische kwaliteit.

Dat Vulsma zich liet inspireren door de geometrische patronen van het Kubavolk is niets nieuws onder de zon. Het textiel, verwerkt in wandkleden, kussens en kleding vond gretig aftrek in het achttiende-eeuwse Europa. Kunstenaars als Paul Klee en Henri Matisse lieten zich inspireren door de rijkdom van deze abstracte vormentaal. Vulsma verwijst naar de bredere geschiedenis van de ontvangst en perceptie van Afrikaanse kunst. In zijn presentatievorm volgt hij de tentoonstelling ‘African Negro Art’, in 1935 in het Museum of Modern Art te New York, waar Afrikaanse objecten voor het eerst als kunst werden gepresenteerd, maar zonder de gebruikelijke bijschriften ( kunstenaar, titel) zowel op zaal als in de catalogus.

Ben Pointeker
Ben Pointeker (1975, Oostenrijk) toont voor de Prix de Rome zijn film Splitter. De film bestaat uit drie scènes die een verstild moment laten zien. Eigenlijk zie je alleen de wind; de wolken bewegen, de bladeren van de bomen gaan wat heen en weer en het haar van de personages waait op. In de eerste scène staat een vrouw aan de binnenbocht van een weg die door een bebost bergachtig landschap loopt. In de derde scène zien we en vrouw op de rug in een wuivend graanlandschap

Doordat gedurende een bepaalde tijd slechts een enkel beeld te zien is, heeft de kijker alle tijd om dit beeld in zich op te nemen, te ontleden en te analyseren. Pointeker wil erop wijzen dat er in een beeld verschillende associaties verborgen zitten, zonder dat er gebruik wordt gemaakt van de specifieke beeldtaal die bij een bepaalde associatie hoort. Kunstcriticus Hans Hartog den Jager merkte in een artikel in NRC Cultureel Supplement van 16 oktober 2009 al op dat de gemiddelde bezoeker langer kijkt naar videokunst dan naar zogenaamde stilstaande’ media als schilderkunst of sculptuur. Het blijkt ook nog te gelden als zelfs videokunst stopt met bewegen.

Pilvi Takala
Een lach doet het altijd goed en die valt er bij het werk van Pilvi Takala (1981, Helsinki) over het algemeen wel te halen. De installatie Broad Sense die ze voor de Prix de Rome maakte is wat serieuzer van onderwerp. Hij bestaat uit een film en een reeks witte T-shirts die op een rij zijn opgehangen aan een blauwe muur onder lichtbakken.

Takala onderzoekt het domein van de geschreven en ongeschreven regels en vertrekt daarvoor naar de plek waar regels worden gemaakt; het Europese Parlement. Voorafgaand aan haar bezoek stuurde ze aan de secretariaten van alle lidstaten een e-mail met daarin de vraag naar de kledingcodes die gelden bij een bezoek aan het Parlement. De totaal verschillende en soms zelfs tegenstrijdige antwoorden drukte ze op T-shirts die ze droeg op de dag dat ze het Parlement bezocht. Het geheel is opgenomen met een verborgen camera, want eenmaal binnen in het Europese Parlement stuitte ze op een nieuw interessant terrein; de beveiliging. Deze bleek aanzienlijk maar er zelf ook niet echt consistente regels op na te houden. Takala mag de ene keer met haar badge wel naar buiten om te lunchen, een volgende keer niet, etc. De theorie van de regelgeving zoals deze in het Europese Parlement tot stand komt aan de hand van door comités georganiseerde hoorzittingen, blijkt voor de buitenstaander even moeilijk toegankelijk als de praktijk van regels in het parlementsgebouw zelf.

Priscila Fernandes
De film Product of Play van Priscila Fernandes (1981, Portugal) laat een jongen en een meisje zien in een witte, klinische omgeving. Het meisje laat blokken vallen, de jongen sorteert ze op kleur. Het meisje lacht en begint een aria te zingen.

 

Fernandes liet zich inspireren door de Amerikaanse psycholoog Arnold Gesell (1880-1961), een van de eerste wetenschappers die ‘normaal’ kinderlijk gedrag onderzocht. Het resulteerde in een aantal boeken, waaronder An Atlas of Infant Behavior uit 1934. Het klinkt tegenstrijdig, maar de ontwikkeling vanaf baby af aan is inderdaad in een atlas samen te vatten. Deze ontwikkeling gaat in vaste stappen die iedereen heeft doorgemaakt. Lopen kun je bijvoorbeeld pas als je hebt leren zitten en dus de wereld in drie dimensies hebt leren waarnemen. De titel van het werk verwijst naar deze tegenstrijdigheid; het spel en het product.

Wie gaat er winnen? Op donderdag 9 juni maakt de jury, bestaand uit vier internationale kunstenaars en twee museumdirecteuren, bekend wie dit jaar deze prestigieuze prijs in zijn zak kan steken. De winnaar neemt 45.000 euro mee naar huis, de tweede prijs is goed voor 20.000 euro en de derde en vierde prijs elk 10.000 euro. Wat dat betreft hebben alle shortlisters eigenlijk al gewonnen.