Boeken / Fictie

Afstandelijke intimiteit

recensie: Lydia Davis (vert. Peter Bergsma) - Bezoek aan haar man

.

Ze schreef een roman en zeven verhalenbundels. Ze ontving veel internationale waardering voor haar verhalen. Ze is vertaalster uit het Frans (naar het Engels) en ontving ook hiervoor een onderscheiding. En nu is dan ook eindelijk een gedeelte van haar werk in het Nederlands vertaald.

In de verhalenbundel Bezoek aan haar man – en andere verhalen kan het Nederlandse publiek kennismaken met Lydia Davis. En dat is een prettige kennismaking, hoewel Davis’ verhalen misschien niet direct als ‘prettig’ omschreven zullen worden.

90 keer oppervlakkige diepgang

In nog geen driehonderd pagina’s vertelt Davis bijna negentig verhalen, hoewel de term ‘verhalen’ hier enigszins misleidend is. Wat de lezer in die pagina’s over zich heen krijgt, zijn voornamelijk fragmenten uit een leven, flarden van een gedachtestroom en dit vaak in niet meer dan enkele zinnen. Uitvoerige beschrijvingen van de personages ontbreken. Zo kan het dat het hoogtepunt van informatieverstrekking plaatsvindt in het verhaal ‘Het dienstmeisje’, waarin, de titel verraadt het al, duidelijk wordt wat de hoofdpersoon beroepsmatig doet. 

Het uitje

Een woede-uitbarsting langs de weg, een weigering om te praten op het pad, zwijgen in de dennenbossen, zwijgen bij het oversteken van de oude spoorbrug, een poging tot vriendelijkheid in het water, een weigering de ruzie te beëindigen op de platte stenen, een kreet van woede op de steile zandoever, huilen tussen de bosjes.

In bovenstaand voorbeeld ontspint zich een hele wereld in slechts een zin. Dit verhaal is exemplarisch voor deze bundel. 

Twee raak schietende lagen

‘Schrijven is schrappen’ wordt hier tot in de perfectie toegepast en zo krijgen de handelingen en gebeurtenissen hun vorm en samenhang. Davis schrijft geen woord te veel, alles is teruggebracht tot de essentie. Een essentie die de lezer raakt, juist door de uitgeklede, kale vorm die de auteur hanteert. De wereld van Davis is grauw, eenzaam, fatalistisch en paranoïde en daar worden we op een ruwe, directe wijze mee geconfronteerd.

Maar er is meer: onder de troosteloosheid zit een sprankje hoop en troost verborgen, al is het door de spaarzame schrijfstijl soms wel even zoeken naar deze tweede laag. Neem het onderstaande voorbeeld uit het verhaal ‘Moeders’. Hier wordt de onbegrepen tragiek van het moederschap prachtig gecombineerd met de onnoembare liefde voor diezelfde moeder.

Het gebeurt ook vaak dat ze niet kunnen volgen wat we doen of zeggen. Het gebeurt ook vaak dat ze alleen aan het gesprek deelnemen als het over onze jeugd gaat; of ze verzoenen als er niet te verzoenen valt; glimlachen en worden verkeerd begrepen. En toch worden moeders altijd gezien, wordt er altijd tegen hen gesproken, al is het maar op feestdagen. Zij hebben voor ons geleden, en meestal op een plek waar we hen niet konden zien.

Een beeldend en beknopt vooruitzicht
Lydia Davis had met haar kenmerkende directe, primaire schrijfwijze deze recensie in slechts één alinea kunnen schrijven maar dan net zo doeltreffend. Die bondigheid is haar kracht. Een plaatje zegt misschien meer dan honderd woorden, maar één woord van Davis zegt meer dan honderd plaatjes.

Bezoek aan haar man is een klein gedeelte van wat Lydia Davis ons te bieden heeft. Voor deze bundel zijn slechts twee delen van The collected stories of Lydia Davis vertaald, mogelijk kunnen we nog twee van dergelijke bundelingen tegemoet zien. Dat is zeker iets om naar uit te kijken. En daarmee is geen woord te veel gezegd!