Boeken / Non-fictie

Piet Calis en zijn zelfverzonnen drankmaatjes

recensie: Piet Calis - Literaire vriendschappen en andere misverstanden

Literaire vriendschappen en andere misverstanden: de titel van Piet Calis’ nieuwe boek berust inderdaad op een misverstand. Het gaat namelijk helemaal niet over literaire vriendschappen. Waar het boek dan wel over gaat, wordt ook na lezing niet geheel duidelijk. Wel zeker is dat Calis zich regelmatig schuldig maakt aan ongegeneerde zelfverheerlijking.

Literaire vriendschappen en andere misverstanden is eigenlijk niet meer dan een opsomming van de biografieën van diverse schrijvers die Calis in de loop der jaren tijdens de uitoefening van zijn werk (als literair criticus voor De Gooi- en Eemlander, Algemeen Handelsblad en de Haagse Post) heeft gesproken/geïnterviewd. Hier en daar zijn deze voorzien van een persoonlijke anekdote. Een enkele keer met een vleugje vriendschap. Als je dit afzet tegen het totaal aantal genoemde auteurs lijkt Calis geen persoonlijkheid die snel vrienden maakt.

Gekunstelde bruggetjes
Verder dan een verzameling korte biografieën gaat de samenhang niet. In het begin probeert Calis nog enig verband tussen de stukjes te suggereren door gekunstelde bruggetjes toe te passen.

Had Roland Holst het grootste deel van zijn leven in Bergen dicht bij de duinen en de Noordzee doorgebracht, ook de dichter en schilder J.C. van Schagen leefde in zijn woonplaats Domburg op het eindeloze ritme van de branding en de roep van de meeuwen.

Al snel laat hij echter ook deze gemaakte overgangen los en blijft er van de zogenaamde verbanden niets meer over. Het ene stuk gaat dan vervolgens rücksichtslos over in het andere, zonder dat duidelijk is waarom er voor deze schrijvers in deze volgorde is gekozen. Wel zit er samenhang in de structuur: elke biografie is hetzelfde opgebouwd als de voorgaande en als de volgende. Lekker overzichtelijk als je niet voor verrassingen wil komen te staan.

Vrolijke inborst
Langzamerhand wordt dan toch een verhaallijn ontdekt: het drankgebruik van Calis en zijn zogenoemde literaire vrienden. Bij vrijwel elke ontmoeting met een bekende schrijver en/of dichter vloeit de drank rijkelijk. Er kan geen poëzieavond of lezing voorbij gaan zonder overmatige alcoholische consumptie. Dit wordt zo vaak benadrukt dat het uiteindelijk niet meer geloofwaardig overkomt. Als werkelijk bij elk interview liters whisky en wodka genuttigd zijn, is het een wonder te noemen dat Calis er nog zoveel stukjes over heeft kunnen schrijven. Stiekem ga je Calis ervan verdenken geheelonthouder te zijn.

Datzelfde effect bewerkstelligt Calis door eenieder die hij ontmoet te omschrijven als goedgehumeurd, goedlachs, vrolijk en opgewekt. Het doet vermoeden dat hij zelf een totale zuurpruim is. Bovendien geldt voor de enkele schrijvers zonder zo’n nadrukkelijke vrolijke inborst, dat dit steevast de mensen zijn met wie Calis uiteindelijk gebrouilleerd raakt. Ja, dit zijn suggestieve opmerkingen over de auteur – maar wel vermoedens die de beleving van dit boek sterk beïnvloeden.

De as waar de literaire wereld omheen draait
Uiteindelijk blijkt de rode draad van dit nieuwe boek van Piet Calis vooral Piet Calis zelf te zijn. Tussen de regels door wekt hij de indruk dat de literaire wereld om Calis draait. Dat hij bij vele ontwikkelingen betrokken is geweest (bij de opkomst van de Vijftigers, bij P.C. Hooft-prijsuitreikingen etc.) wil echter nog niet zeggen dat hij hier een trekkende rol in heeft gespeeld. Calis is een volger (dat is tenslotte ook gewoon zijn vak) en geen initiator. Hij lijkt niet langer te beseffen dat hij slechts een bijrol vertolkt in het literaire spel. Calis lijkt te denken dat elke literaire aardverschuiving mede door hem is veroorzaakt.

Maar als we zijn hoogdravende lectuur tot ons nemen zien we slechts een mislukte poging om met vele overbodige bijzinnen van een simpele biografie een persoonlijk relaas te maken. Een poging die schromelijk mislukt. En de lezer heeft dat al na enkele bladzijden door. Alleen Calis denkt na 409 pagina’s nog steeds dat hij voortreffelijk bezig is. Door dit boek voor een schappelijke prijs aan te bieden tijdens de boekenweek 2012 zal het waarschijnlijk toch nog aardig wat kopers weten te strikken. En dat is dan wel weer een goede zet.