Knockout door de werkelijkheid

Met Keith Tysons Large Field Array heeft Museum De Pont een nieuwe topper in huis gehaald. Na eerst in het Louisiana Museum of Modern Art in het Deense Humlebæk tentoongesteld te zijn, is de zaalvullende installatie nu te zien voor het Nederlands publiek. Ditmaal is de installatie in omvang verdubbeld en bestaat uit zo’n driehonderd sculpturen.

Keith Tyson – Large Field Array (detail)

Met zijn Large Field Array onderzoekt Tyson, in 2002 winnaar van de prestigieuze Turner Prize, de complexiteit van de werkelijkheid die ons iedere dag van ons leven omringt. Deze werkelijkheid is volgens Tyson even wonderbaarlijk als angstaanjagend. In de installatie hebben verscheidene delen uit deze werkelijkheid een plaats gekregen. Dit varieert van een grote oranje voordeur via een bubbelende modderpoel en een schoorsteen inclusief meeuw tot een maïsveldje en de Twin Towers. Iedere sculptuur heeft een grondvlak van zestig bij zestig centimeter en onderling is er steeds een afstand van honderdtwintig centimeter tussen de sculpturen. Op deze wijze ontstaat er een Donald Judd-achtig grid, een constructie van de werkelijkheid, zoals Tyson, in zijn geboorteland Engeland bekend als ’the mad professor of art’, deze ziet. Ieder object heeft in dit grid zijn eigen plek, waarbij niets aan het toeval overgelaten is. Deze plek is bepaald op basis van psychologische, conceptuele, filosofische, wetenschappelijke en sociale verbanden. Op deze wijze vormt zich een overzichtelijk beeld van de werkelijkheid, waar je als anonieme toeschouwer doorheen kan wandelen en steeds weer een andere ervaringen op kan doen van die werkelijkheid.

Leven en dood

De eerste sculptuur die je tegenkomt is een baby in een couveuse, de laatste een grafsteen. Zoals de titel Large Field Array verwijst naar een grote ruimtetelescoop in New Mexico die continu het universum bestudeert, zo bestudeer je als toeschouwer dit universum, het universum van indrukken die je in een mensenleven op kan doen. Gefascineerd door de menselijke pogingen om de werkelijkheid in wetmatigheden vast te leggen, tref je tussen de sculpturen diverse verwijzingen aan naar de exacte wetenschap, van een DNA-keten, een model met driedimensionale meetkundige figuren tot een vierkante versie van onze maan. In eerste instantie ziet deze laatste er komisch uit, maar als beeld is de bedoeling duidelijk.

Keith Tyson – Large Field Array (detail)

De Large Field Array is geen instrument om de werkelijkheid te meten en te onderzoeken, maar om deze te ervaren. Deze ervaring uit zich vervolgens in religie, ook deel uitmaakt van onze werkelijkheid. Mozes’ wandeling door de Rode Zee is te zien in de installatie, maar ook een Boeddhabeeld en verwijzingen naar andere religies. Alles maakt deel uit van de werkelijkheid. De uitgebreidheid van de installatie, de verscheidenheid in sculpturen en onderwerpen en de mogelijkheid er vrij doorheen te lopen, maken het bezoek tot een zeer interessante ervaring. Nagenoeg iedere afzonderlijke sculptuur is herkenbaar als onderdeel van het dagelijks leven. Neem bijvoorbeeld het beeld waar een jongetje over de knie gaat bij zijn vader en een pak rammel krijgt. Je voelt mee met de pijn. Een ander herkenbaar voorbeeld is een draaiende wasmachine. De kunstenaar legt uit dat dit voor hem een verwijzing is naar de tijd, zich in een spiraal voortbewegend. Deze wordt weer gesymboliseerd door de op de wasmachine geplaatste wenteltrap, een levenscyclus. Verschillende kleine beelden hierop markeren een tijdstip. Een Kermit de Kikkerpop staat bijvoorbeeld voor 1972, aldus Tyson.

Reality check

Keith Tyson – Large Field Array (detail)

Zoals de Very Large Array in New Mexico een bepaald punt uit het universum vanuit meerdere gezichtpunten probeert te bekijken, probeert ook Tysons Large Field Array dit te doen met onze wereld. De installatie werkt als een enorme lens op ons bestaan. De sculpturen samen laten je als toeschouwer een dieper verband zien. Alles dat wij in ons leven ervaren, is onderling verbonden. Alles bestaat met een reden. Deze reality check die Tyson de toeschouwer aanreikt, komt aan als een rechtse hoek van zijn boksende naamgenoot. Tevreden en voldaan stap je na een bezoek aan het Large Field Array het museum dan ook weer uit, je meer bewust van je leven en je omgeving dan een paar uur daarvoor.