Nederlands Film Festival 2009

Er draaien parels als Maite was hier en Nothing Personal, maar ook televisieproducties als De Viagraman en Rotvos die eigenlijk niet thuishoren op het witte doek. En dat geldt ook voor een zichzelf overschreeuwende tragedie als Carmen van het Noorden, een van de vier films met Tygo Gernandt waarop we dit jaar getrakteerd worden.

Deel 1 | Deel 2 | Deel 3 | Deel 4 |

Inhoud: Carmen van het Noorden | One Night Stand IV: Maite was hier | Kort! – Verzameling korte films | De Viagraman | Rotvos | Nothing personal | One Night Stand IV: Anvers

Slecht acteerwerk in rommelige film
Carmen van het Noorden – Gouden Kalf Competitie (lange speelfilm)
Jelle Nesna, 2009

Carmen van het Noorden begint als een lange videoclip, met glimmende beelden van nachtelijk Rotterdam, pompende beats en de teksten van rapper Duvel. Versneden met de donkerbruine beelden van Tygo Gernandt, die op zijn kamer ligt te drinken, zorgt het voor een aardig, melancholiek begin. Je zou het haast veelbelovend kunnen noemen. Als de hoofdrolspeler na een paar minuten zijn mond open doet gaat het echter verkeerd. Het verhaal: Joz (Tygo Gernandt) is een onervaren agent in de grote stad die op het punt staat te gaan trouwen met een Marokkaans meisje. Een broekie met een lastige jeugd, maar hij popelt om zijn leven op de rails te krijgen. Dat lijkt even te lukken als hij onverwacht de moord op een prostituee mag gaan onderzoeken. Maar nee, de speurtocht leidt hem al snel naar de vurige straatmeid Carmen (Sanguita Akkrum), die zijn relatie en zijn toekomst op losse schroeven zet.

Akkrum spat van het scherm af, het moet gezegd worden. De rest van cast maakt echter totaal geen indruk. Gernandt heeft een goede gemene kop, maar zodra hij iets moet uitbeelden dat bij verdriet of liefde in de buurt komt staat hij gelijk te jammeren als een baby. De film heeft bovendien een scenario dat alle kanten uitschiet. Tel daar een serie drakerige CSI-flashbacks en kluchtige politieclichés bij op en je hebt een hedendaagse bewerking van een klassiek verhaal die de plank aardig misslaat. Regisseur Jelle Nesna treedt met deze film in de voetsporen van zijn opa, die het verhaal in 1919 in een stomme film verwerkte. De echo van de tragedie klinkt door in de eigenzinnige opbouw en de manier waarop de personages gestaag hun eigen graf graven. Nesna heeft echter teveel concessies gedaan, waarvan opzichtige sponsoring door een energiedrankje en het Rotterdamse jongerenjaar het meest in het oog springen. Carmen van het Noorden is op zijn beste momenten energiek en origineel, maar weet over de gehele linie niet te overtuigen.
Terug naar boven | Deze film op site NFF

Ingetogen pareltje
One Night Stand IV: Maite was hier – Gouden Kalf Competitie (kort televisiedrama)
Boudewijn Koole, 2009

Slechts een paar keer worden er duidelijk emoties getoond in Maite was hier. Het zijn niet de mooiste momenten van de film. Op hun best zijn regisseur Boudewijn Koole en hoofdrolspeelster Abbey Hoes (Maite) in de kleine gebaren. Als de veertienjarige Maite gewassen wordt door een jonge verpleegkundige, als ze de nagels lakt van een slapende bejaarde buurvrouw, als ze een potje zit te kaarten met een vriend. In de terloopsheid ligt de kracht.

Gek genoeg is het geen zware film. In nog geen veertig minuten beschrijft Maite was hier de dagen van een meisje met een terminale ziekte. Terwijl ze op het punt staat om te kiezen voor een experimenteel maar mogelijk levensreddend behandeltraject, kijken wij over haar schouder mee. Het camerawerk van Melle van Essen is liefdevol en intens, met intieme close-ups en sfeervolle overzichtsshots. Maite’s wereld is klein, maar Van Essen legt hem met gevoel voor de juiste details vast. De dialogen zijn krachtig en realistisch. Tijdens een vluchtig hoe-is-het-met-jou-praatje met een medepatiënt gaat het over leuko-waarden en hemoglobine. Bij de jongen zijn ze in orde. ‘Maar,’ zegt hij tegen beter weten in, ‘dat is bij jou zometeen ook zo hoor.’ Onder de oppervlakte schreeuwt het ondraaglijke verdriet van het naderende onheil, steekt het venijn dat de levens van andere mensen ondertussen doorgaan. Maar Maite keuvelt met een vriendin over jongens alsof ze volgende week weer naar huis mag en droomt over een motor zonder aan haar infuus te denken. Het zorgt voor een ingetogen, weemoedig portret van een meisje dat haar best doet om niet ten onder te gaan aan haar ziekte.
Terug naar boven | Deze film op site NFF

Vooral uitschieters naar boven
Kort! – Verzameling korte films (verschillende categorieën)

Met een serie korte films zou het eigenlijk zo moeten zijn dat het geheel meer is dan de som der delen. Dat is in deze collectie niet het geval. Kort! is een verzameling werk van tien verschillende regisseurs die allemaal een andere vorm kiezen. Van animatie tot onvervalst melodrama. In het ergste geval tref je het niet met het genre, maar dan zijn tien minuten ook weer zo voorbij en begint de volgende al. Er is een hoop middelmaat, met een paar uitschieters naar boven. Meest opvallend zijn de films van Froukje Tan, Marinus Groothof en Tim Claasse. Tan maakte met Vaderdag een tranentrekker over de pijnlijke problemen van het ouder worden, Groothof laat in Sunset on a rooftop de weemoedige alledaagsheid van een oorlog zien en Claasse neemt ons mee naar de kindertijd, waarin kleine gebeurtenissen tot wereldformaat kunnen worden opgeblazen.

Slechte films zitten er niet tussen. Veel films moeten het hebben van een trucje, maar maken dat weer goed door origineel camerawerk of de snelheid waarmee een paar geloofwaardige karakters worden neergezet. Bij Kus (Joost van Ginkel), waarin Thijs Römer een militair speelt die zijn zoontje voor lange tijd verlaat, is de overdaad aan symboliek draaglijk door een mooie dialoog. In Met je mooie haren (Rutger Veenstra) wordt het clowneske acteerwerk gecompenseerd door de manier waarop het zinloze geweld zich in de onderbuik nestelt. Bijna alle films gaan over de mens in relatie tot zijn omgeving. Soms zijn ze luchtig of komisch van toon, soms neemt de melancholie de overhand. Juist door die afwisseling blijft het leuk.
Terug naar boven

Vermakelijke persoonlijke queeste
De Viagraman – Korte documentaire
Michael Schaap, 2009

In De Viagraman gaat Michael Schaap op zoek naar de seksuele problemen van de hedendaagse man. Tien jaar geleden werd een pil gepresenteerd die de potentie had om voorgoed een einde te maken aan de eeuwenoude mannelijke frustratie, de erectiestoornis. Schaap onderzoekt aan de hand van zijn eigen seksuele beperkingen wat de impact van Viagra is. Zijn bevindingen liegen er niet om. Natuurlijk, voor mannen met een serieuze aandoening is het een zegen. Voor de rest, die zijn penis om een andere reden weleens niet omhoog krijgt, is er een probleem bijgekomen. Want volgens Schaap hebben de bedrijven die achter de pillen zitten niet alleen hun product in de markt gezet, maar ons ook wijsgemaakt dat iedereen een knallend seksleven moet kunnen hebben. En als je dat niet hebt, stelt Schaap, ligt het dus aan jezelf.

De persoonlijke benadering werkt weldadig, vooral omdat het een onderwerp is waarop nogal wat taboes rusten. Het begin van de film is vlot en komisch gemonteerd. Het doet een beetje denken aan de egodocumentaires van Alan Berliner (Nobody’s Business en Wide Awake). Op een zeker moment laat Schaap deze prettige, luchtige benadering echter los. Dan trekt hij naar New York om de boze bedrijven eens aan de tand te gaan voelen. Wat volgt is een rommelige queeste die het midden houdt tussen een puberale aanklacht – het zijn de grote boze bedrijven! – en een Keuringsdienst van waarden-achtige speurtocht naar de waarheid. Schaap stuit op verdachte banden tussen zogenaamd onafhankelijke medische experts en producenten van de pillen, maar hij zoekt niet lang genoeg door om de waarheid echt boven tafel te krijgen. Het is een verrassende tocht, maar uiteindelijk blijft het bij vage beschuldigingen en makkelijke complottheorieën.
Terug naar boven | Deze film op site NFF

‘Hij moest gras lusten’
Rotvos – Lange documentaire
Jan Musch & Tijs Tinbergen (2009)

Het gaat niet goed met de hamsters in Zuid-Limburg. Om de populatie niet nog verder te laten verschrompelen wordt zijn natuurlijke vijand, de vos, nauwlettend in de gaten gehouden. Filmmakers Tijs Tinbergen en Jan Musch brengen in beeld hoe natuurbeheerders de roofdieren met klemmen, vallen en zenders te lijf gaan.

Rotvos heeft nauwelijks structuur. Tinbergen en Musch dribbelen geduldig achter de gekke natuurfreaks aan en registreren nuchter welke onmogelijke fratsen ze uithalen om de natuur in haar vermeende originele staat terug te brengen. Dat is soms een beetje saai, maar vaak ook hilarisch en ontroerend. Een van de mannen is een onverstoorbare vent met een verwilderde kop die de vriendelijke regulering van de vossenpopulatie tot zijn levenstaak heeft gemaakt. Hij houdt van de beesten, maar ook hij moet streng zijn – ‘Hij moest gras lusten. Dan had je nergens geen problemen meer mee.’ Zijn hart breekt als hij een nest met zes krioelende beestjes moet terugbrengen tot twee. Aan de andere kant is het aanstekelijk om te zien hoe hij in het donker, gevolgd door een schuddende infraroodcamera, helemaal uit zijn dak gaat als de gps-zender van een van de vossen blijkt te werken. De film gaat vooral over de dubbelzinnige relatie tussen mens en natuur. Het evenwicht is ooit ruw verstoord, maar nu probeert een groep idealisten de weiden en bossen weer een beetje op orde te brengen. De praktische hindernissen die daarbij worden genomen zorgen voor de leukste momenten in Rotvos. Maar er zijn ook veel dode momenten en herhalingen. Dat geeft weliswaar aan hoe volhardend zowel natuurbeschermers als filmmakers zijn; menig kijker zal het niet volhouden.
Terug naar boven | Deze film op site NFF

Stug zwijgen in prachtig Ierland
Nothing personal – Gouden Kalf Competitie (lange speelfilm)
Urszula Antoniak (2009)

Waarom de jonge vrouw haar huis leeghaalt en vertrekt met alleen een rugzak weten we niet. Ook als ze tijdens haar zwerftocht op het erf van een norse Ier belandt, wil ze niet over haar situatie vertellen. Ze maken een afspraak: de vrouw werkt voor eten, maar zodra er vragen gesteld worden gaat ze er vandoor. Het werkt: beiden kunnen maar in beperkte mate gezelschap verdragen.

Het verhaal ontrolt zich traag, maar Antoniak is consequent en gaat niet met de film aan de haal. In een omgekeerde paringsdans draaien de twee personages om elkaar heen. Ierland blijkt de perfecte plek voor een drama over onuitgesproken emoties. Het is een ruw decor, met grimmige bergpartijen, veel wolken en een zwart meer. Maar gestaag lijkt de zoekende ziel van de roodharige vrouw haar plaats te vinden en op te gaan in de herfstkleuren van het landschap. In prachtige beelden registreert de camera van Daniël Bouquet geduldig de minieme veranderingen.

De terughoudendheid van de film leidt tot een beklemmende nieuwsgierigheid. Wat is het verleden van deze twee dat ze deze eenzame afzondering verkiezen boven een leven tussen de mensen? In het oude huisje speelt Antoniak met de verwachting van de kijker. Ondertussen laat ze steeds genoeg van haar personages zien om ze sympathiek te vinden. We zien hun onvolkomenheden en rare gedrag door de vingers terwijl we niets van ze weten. Het leidt tot een boeiende film die zonder veel dialoog de diepste krochten van de menselijke ziel afspeurt.
Terug naar boven | Deze film op site NFF

Verlammende uitzichtloosheid
One Night Stand IV: Anvers – Gouden Kalf Competitie (kort televisiedrama)
Martijn Maria Smits (2009)

Als twee jonge ouders met hun zoontje noodgedwongen bij de ouders van het meisje intrekken lopen de spanningen hoog op. Het flatje is klein, er is geen werk en gepraat wordt er nauwelijks. In een grauw-realistisch portret van nog geen drie kwartier toont regisseur Martijn Maria Smits de wanhoop aan de onderkant van de Vlaamse samenleving. Het gezin ligt in de knoop, maar niemand heeft een oplossing voorhanden.

De kracht schuilt hem in de documentairebeelden en de realistische karakters. De jongen is een lamlendige binnenvetter die niet opgewassen is tegen zijn taak als gezinshoofd. Het meisje is een gratenbaal met vlassig peenhaar, dat in hysterische woede ontsteekt als ze haar vriend weer eens lummelend thuis aantreft. En hoewel de ouders weinig tekst hebben, leggen ze afkeuring in elke blik. De film toont de gevolgen van een economische crisis voor mensen die normaal al moeite hebben om hun leven op de rails te houden. Smits toont zich een meester in het neerzetten van een verlammende uitzichtloosheid. Anvers is een kleine film, maar aangrijpend door de manier waarop het harde, kleurloze leven wordt uitgebeeld.
Terug naar boven | Deze film op site NFF