Kunst / Expo binnenland

Intieme, ongrijpbare videokunst

recensie: Bill Viola - Intimate Work

Bill Viola is weer in het land. Dat is zeker een tijd geleden, want zijn laatste grote tentoonstelling dateert alweer uit 1998. De Pont heeft Viola daarom uitgenodigd om een aantal van zijn video’s te laten zien in een daarvoor speciaal verbouwd stuk van het museum. Dit levert intieme videokunst op van de bovenste plank.

Het is inmiddels ruim tien jaar geleden dat het Stedelijk Museum een grote tentoonstelling van Bill Viola (New York, 1951) in Nederland organiseerde. Ook losse kunstwerken van Viola worden slechts sporadisch getoond in de Nederlandse musea, met uitzondering van De Pont. Daar zijn twee videokunstwerken van hem permanent te zien en is er incidenteel een andere installatie van Viola tentoongesteld. Daarom was het de hoogste tijd voor een nieuwe tentoonstelling, die De Pont samen met de kunstenaar heeftsamengesteld. Intimate Work is het resultaat van deze samenwerking. Dertien videowerken uit de periode 1977-2008 geven een indrukwekkend beeld van het oeuvre van Viola.

Bill Viola is een van de belangrijkste kunstenaars van deze tijd. Al in de zeventiger jaren begon hij te experimenteren met videokunst. Mede door zijn toedoen is dit medium uitgegroeid tot een van de belangrijkste kunstvormen van nu. In zijn werk refereert Viola vaak aan renaissancistische schilderkunst en behandelt hij thema’s als leven en dood, religie, initiatie, afscheid en ontmoeting. Deze thematiek resulteert de ene keer in grote museale videoprojecties, dan weer in kleine en intiemere werken.

Oud en nieuw

Speciaal voor deze tentoonstelling is het museum verbouwd en zijn de wolhokken, de kleine kabinetten aan de rand van de grote zaal, voorzien van een loopgang die ze onderling verbindt. De kabinetten worden door de videoprojecties zelf aangelicht. Hierdoor ontstaat een intieme sfeer waarbinnen de dertien videokunstwerken goed tot hun recht komen. Het zijn allemaal kleine werken, die of als studie dienden voor een grote installatie of als zelfstandig kunstwerk zijn bedoeld.

Bill Viola, Small Saints (2008)

Bill Viola, Small Saints (2008)

Naast de twee video-installaties die permanent in de collectie van De Pont te zien zijn, Catharine’s Room (2001) en The Greeting (1995), zijn door Bill Viola en zijn vrouw Kira Perov nog elf andere werken geselecteerd. Er zijn oudere werken te zien, zoals The Reflecting Pool (1977-1979) en nieuw werk, zoals het recente Small Saints (2008). Hierdoor wordt ook de ontwikkeling in het medium videokunst zichtbaar.

Sacraal


Small Saints
is een zesluik waarin zes mensen vanuit een donkere achtergrond naar de voorgrond komen en op een barrière stuiten. Viola werkt hier de scheiding tussen leven en dood uit. Een waterscherm symboliseert de barrière. Wanneer de figuren deze hebben doorbroken, worden ze in kleur weergegeven. Door de belichting van de figuren en de continue afwisseling tussen leven en dood worden de mensen als heiligen weergegeven. Het werk krijgt zo een sacraal karakter en maakt zeker indruk.

Ook andere werken hebben zo’n sacraal karakter. In Memoria (2000) is te zien hoe op een zijden lap het gezicht van een man wordt geprojecteerd tegen een achtergrond van beeldruis. Af en toe is het gezicht duidelijk in beeld, dan weer verdwijnt het in de korrelige duisternis. De man zweeft zo in de ruimte en heeft iets immaterieels. Dat de man lijdt, wordt duidelijk uit zijn gezichtuitdrukkingen. De oorzaak daarvan is niet duidelijk. 

Het niet tastbare is een rode draad door de hele tentoonstelling. Dit wordt zeker veroorzaakt door Viola’s thematiek, die immers vaak met ongrijpbare zaken samenhangt. Viola geeft op een mooie en indrukwekkende wijze vorm aan zijn thema’s. De wijze  van presenteren versterkt de afzonderlijke kunstwerken. In dat opzicht is Intimate Work geslaagd te noemen. Nu de donkere dagen voor kerst weer voor de deur staan, is het dan ook zeker een aanrader om De Pont te bezoeken.