Wintertuinfestival Nijmegen
.
~
Het gehele programma doet je watertanden, maar net als bij Lowlands of Oerol is het een kwestie van strategische keuzes maken. De verschillende onderdelen spelen zich niet alleen soms tegelijkertijd af, maar ook nog eens op verschillende podia verdeeld over de stad. Een compliment voor de organisatie die elk jaar weer een overvol, origineel en bruisend programma weet te maken en daarvoor menig grootheid weet te strikken. 8WEEKLY zou een bus recensenten kunnen sturen om het festival te verslaan. Überhaupt is het Wintertuinfestival de moeite waard om eens ‘naar de provincie af te reizen’.
Leuke mensen
Een van de programmaonderdelen van het Wintertuinfestival was een college van Paulien Cornelisse, schrijfster van het boek Taal is zeg maar echt mijn ding. Na het verschijnen van haar boek in april van dit jaar verwierf ze wereldroem in Nederland. ‘150.000 verkocht’ prijkt er op de voorkant. En na vanavond misschien nog veel meer.
Het college vindt plaats in het collegezalencomplex van de Radboud Universiteit. Het publiek neemt plaats in de bankjes die nog even oncomfortabel zijn en dezelfde schuiftafeltjes hebben als vijftien jaar geleden (toen ik hier psychologie studeerde). Er zijn ruim driehonderd aanwezigen: studenten, wat oudere literair geïnteresseerden, een enkel boekenclubje en – ik gok – een wat verzuurde oud-docent Nederlands. Hij brabbelt wat over de uitspraak van het woord pannenkoek en kijkt daar erg streng bij.
Na een korte introductie door festivaldirecteur Frank Tazelaar maakt Cornelisse haar entree. Paulien Cornelisse is 33 jaar en stond in 2007 in de finale van het Leids Cabaretfestival. Ze maakt cabaretvoorstellingen, schrijft columns voor onder andere nrc next, en nu dus ook een boek. Ze vertelt geen taalkundige te zijn, maar psycholoog ‘en dat zijn meestal leuke mensen’ voegt ze eraan toe. Ze houdt zich met taal bezig uit interesse, verwondering en vindt het grappig alert te zijn op wat ze om zich heen leest en hoort. Ze draagt geen strenge boodschap uit, ze is niet bang voor verloedering of verval van de Nederlandse taal.
Niet echt fout
Paulien Cornelisse
Cornelisse gaat college geven. Voor het eerst, vertelt ze, ‘dus het zal wel chaotisch verlopen’, maar dat valt redelijk mee. Oké, het uit twee delen bestaande achter elkaar doorschuivende whiteboard doet haar een gilletje slaken, maar verder slaagt ze er wonderwel in naast een soort cabaretshow een degelijk college neer te zetten. Ze doet denken aan Brigitte Kaandorp, maar er schuilt ook een inspirerende juf in haar. Twee dingen zullen er in haar college vanavond aan bod komen, vertelt ze. Op de eerste plaats: ‘Wanneer is iets fout?’ en op de tweede plaats ‘Wanneer zeg je er wat van?’
Op de vraag wanneer iets fout is komen er veel reacties uit het publiek: ‘hun zeggen’, ‘ik irriteer me aan’. Soms zijn dingen ‘echt fout’, vertelt Paulien, maar je hebt ook een groep ‘fouten waarvan je het niet zeker weet’, denk aan zinnen als ‘Hij was eigenlijk best wel een leuke jongen, ergens’.
Hun zeggen
Dan gaat Cornelisse over naar het tweede, en eigenlijk interessantere punt van de avond: ‘Wanneer zeg je er iets van?’ Hier lijkt ze de rode draad van het college even kwijt te raken, maar ach, we krijgen toch geen tentamen. Er volgt weer een nieuwe soort fouten: ‘sociale fouten’, zoals ‘hun zeggen’. Hordes Nederlanders vinden dit oké, maar een andere groep ergert zich hieraan kapot.
Maar waarom die irritatie? Hierover heeft Paulien duidelijk goed nagedacht, maar de toehoorders hebben ook nog inspraak. Is het je ‘innerlijke schooljuf’ die neigt tot verbeteren, omdat ze het niet kan uitstaan dat ze vroeger op haar kop kreeg bij een taalfout terwijl de ‘hun zeggen’-types straffeloos hun gang kunnen gaan? Of komt de irritatie voort uit wat Cornelisse ‘de sociale fouten’ noemt? Wil je iemand uit je sociale kring zetten als hij of zij iets zegt dat je niet bij jezelf vindt passen? ‘Waar hebben hun hun tent dan opgezet’ – dat zeg je toch niet. En kun je bevriend zijn met iemand die het wel zegt? Paulien geeft ons het volgende mee: probeer je bij taalfouten eens niet te ergeren, maar kijk er met verwondering, verbazing of vertedering naar.
De belangrijkste conclusie van haar college lijkt te zijn: als het op taal aankomt is bijna alles goed, bekijk elkaar met mildheid. Je moet het wel goed leren, om uitsluiting te voorkomen – ze verwijst hierbij naar scholieren van Marokkaanse afkomst die minder goed aan een baan schijnen te komen door een taalachterstand. Als verwijzing naar het thema van het festival: ‘Het maakt niet uit hoe je zwemt, als je maar boven water blijft’. En voor de rest concludeert ze: ‘val elkaar niet zo aan, maar wees opmerkzaam’ en lach er eens om. Gelachen wordt er veel vanavond.
Holistische benadering
Tijdens haar college leest Cornelisse af en toe een passage voor uit haar boek. Hierbij als afsluiting een hilarische over een voetballied ter ere van het afgelopen EK voetbal:
Op het moment dat er een vrouw langskwam, liefst een mooie, dan zongen de fans: ‘Daaaaar moeoeoeoet… een… piemel in, daar moet een piemel in!’ Op de wijs van ‘Hij is een hondenlul’. Ten eerste is het mooi hoe een scheldlied voor een scheidsrechter kan worden getransformeerd tot een lied over appreciatie van de vrouw. Ten tweede is het lied interessant wat betreft taal. Het woord ‘daar’ laat in het midden wat er eigenlijk precies moet gebeuren met die piemel. ‘Daar’ verwijst naar de vrouw als geheel, waar een willekeurige opening in gezocht moet worden. Een holistische benadering.
Lees vooral het boek van Paulien Cornelisse voor meer taalfeiten, grappen, citaten en tekeningetjes en probeer wat mee te pikken van het Wintertuinfestival zolang het nog kan. Van 27 t/m 30 mei 2010 vindt er een editie van het Wintertuinfestival in Arnhem plaats.
