‘Is dit kunst?’

TodaysArt, het tweedaagse festival van kunst, muziek en technologie blijkt een speeltuin te zijn voor grote mensen. Op maar liefst 34 verschillende podia in de stad – zowel binnen als buiten – is kunst te zien en te horen. Vooral de kunst buiten op straat is verrassend, omdat daar ook nietsvermoedende voorbijgangers bij betrokken worden.

Millegomme

Speeltuingevoel

De plaatselijke Turkse hangbejaarden zitten, begeleid door het geluid van psychedelisch brullende motoren, gemoedelijk met jongelingen te keuvelen op de stroboscopisch verlichte hooibalen in de Grote Marktstraat. Op het Spui, het epicentrum van het festival, is nog meer rare buitenkunst te zien. Het plein is vermomd als werkplaats waar de werkgroep Millegomme zich samen met publiek uitleeft op rubberen fantasieobjecten (kunst!).

Badkuipenflat

De hoge overheidsgebouwen rondom het plein doen dienst als projectieschermen voor lichtkunst. De lichtshow in de kamers van het aangrenzende hotel maakt het gebouw tot een voortdurend knipperend en verkleurend geheel. Op een naastgelegen dak vertonen twee dansers een schaduwenspel op de muur van weer een ander gebouw. Voor een luxueus overzicht van deze kakofonie aan indrukken staat er een geweldige installatie op straat: de badkuipenflat! Trek je kleren uit en neem een warme duik in één van de vijf boven elkaar opgestelde badkuipen. Al badderend in de open lucht, zo’n acht meter boven de grond, ben je zelf de bezienswaardigheid en kun je terugkijken naar alle mensen die jou bekijken en fotograferen. Dit is het absolute hoogtepunt van het festival! Ook leuk is dat je met je mobiele telefoon je eigen huishoudelijke apparatenconcert kunt dirigeren. Maar echte muziek krijg je niet uit de talloze ventilatoren, keukenmixers, centrifuges en decoupeerzagen. Ach ja, ontdekken hoeveel lawaai je kan maken is ook leuk en sluit perfect aan bij het ‘speeltuingevoel’.

Een hels kabaal komt ook uit de prachtig verlichte Nieuwe Kerk. Het blijkt afkomstig van een simpele robot die doet denken aan de centrifuge om astronauten in te trainen. Bij nadere beschouwing blijkt de capsule een speaker. Vervaarlijk loeiend draait het ding met grote snelheid in het rond. Soms komt het tot stilstand, om dan een van de omstanders met pruttelende geluidjes te achtervolgen. Beangstigend en fascinerend. De gemoederen komen weer tot rust in het filmhuis, waar korte animatiefilmpjes van Norman McLaren uit het pré-computertijdperk worden vertoond. Twee balletdansers voeren een hypnotiserende dans op door middel van psychedelische montage-effecten. In een ander filmpje danst abstracte kunst vrolijk op moderne jazz.

Staalplaat: Yokomono

Magical Mystery Tour

Met tegenzin verlaten we het Spuiplein. Toch zijn ook de overige festivallocaties zeker de moeite waard. Bij het wat afgelegen GEM en het Fotomuseum zien we een levensgrote duikboot, die Harold de Bree er in de museumvijver heeft neergezet. Je kunt er ook de intrigerende Noise Maps van geluidskunstenaar Justin Bennet beluisteren en een T-shirt kopen met daarop een gemanipuleerd logo van ontwerper Daniel Pflumm. Maar om deze locatie te bereiken moet je wel eerst de bus in. Een geblindeerde bus nog wel. Daarin mag je een persoonlijk geluidje produceren in een microfoon. Je geluid wordt vervolgens gebruikt in een mix die je later tijdens de busrit zal horen als voorproefje van het project ‘3voor12 plundert musea’. Op de site van dit project vind je een groeiende collectie audiosamples van zeldzame muziekinstrumenten uit het Haagse Gemeentemuseum en het Rotterdamse Wereldmuseum, die je kunt gebruiken om je eigen composities te mixen. Dan stopt de bus ineens voor de Video Drive In. Op de afgedekte ramen wordt het videodrieluik Similar Ways, gemaakt door de VJ’s van Farewell Industries, E202 en Pantoffeldiertjes, geprojecteerd. Dit ambient videoscape laat met weidse panorama’s en dichterlijke teksten een langzame reis door een landschap zien. De beelden zijn niet erg indringend en glijden zoetjes aan je voorbij. Je kunt er lekker bij wegdromen. Knus en verrassend, deze busbioscoop, en een aangename adempauze op een avond vol indrukken.

CrimeJazz, R.A.W.

Bewegende poëzie

Voordat het publiek later in de nacht zelf kon gaan dansen, waren er nog een aantal dansvoorstellingen te aanschouwen. Een van de hoogtepunten was zaterdag te zien in het Nutsgebouw. Drie dansers bewogen op gedichten terwijl twee VJ’s beelden creëerden. De dichters, de Nederlandse Marjolein van Heemstra en de New-Yorkers Juakali en Baba Israël, declameerden hun werk zo overtuigend dat de woorden gingen klinken als muziek. De dansers interpreteerden de gevoelens die de gesproken taal opriep alledrie op een geheel eigen manier. De VJ’s vertaalden de bewegingen vervolgens met behulp van kleine cameraatjes naar motion graphics. Contouren van poses, gezichtsuitdrukkingen, geschreven woorden, maar ook de abstracte cirkels van een rondzwaaiende camera verschenen als geheimzinnige en expressieve beelden op het scherm. Poëzie kan heel ontoegankelijk zijn, en moderne dans en abstract beeld toevoegen lijkt in eerste instantie niet echt bevorderlijk voor de verstaanbaarheid. Toch ontstond er hier een boeiend samenspel waarbij woorden, beweging en beeld gelijkwaardig waren: cross-over op zijn best. Minpunt: de quasi-komische slipjassen van de VJ’s en hun blote kuiten. Storend, stijlloos en nergens voor nodig. De voorstelling was een voorproefje van R.A.W. (Rythm And Words), gemaakt door het literaire cross-overproject CrimeJazz, en zal in 2006 in de theaters te zien zijn.

Ruud van der Peijl, Dali’s sister.

Scherpe staatsieportretten

Ook fotografie is kunst. Even wennen misschien, een fotograaf die nog nooit een camera in zijn handen heeft gehad. Maar ach, een filmregisseur maakt ook films zonder zelf op de knopjes te drukken. Imagemaker noemt Ruud van der Peijl zich soms, een omschrijving die de lading uitstekend dekt. Behalve als stylist – voor ondermeer G-Star, Evisu en sQueeze – werkt hij de laatste jaren ook als fotograaf. En hoewel hij nooit zelf de afdruk maakt, is zijn signatuur duidelijk aanwezig in de serie portretten Rude – Portraits of State in het Fotomuseum. De theatrale presentatie met veel spiegels, ongewone lijsten, muziek en bloedrode (rude – ruwe) kokosmatten, is stylish en scherp. Van der Peijl voegt aan zijn serie staatsieportretten van bekende en onbekende Nederlanders geraffineerde associaties toe. Je ziet schilderes Ans Markus met een Dali-snor, modekoning Frans Molenaar met hoge hakken en een schone jongeling aan zijn voeten, de zusjes Klemann als Beauty en the Beast, en fotografe Rineke Dijkstra als glamourgirl èn ingetogen ‘Anne F’. De letterlijke of figuurlijke maskers van de geportretteerden zijn fascinerend. Want wat toon je en verberg je als je jezelf aan de wereld laat zien? En wat zeg je daarmee? Naaktheid lijkt hier niet op een beeld of een bloem zoals bij Robert Mapplethorpe, maar de erotiek en de esthetiek doen wel sterk aan zijn werk denken. Ook aan dat van Erwin Olaf trouwens, al zijn van der Peijls foto’s modieuzer en minder mythisch. Veel van deze portretten ontstijgen met gemak het niveau van de gemiddelde modereportage of commercial. Want hoewel ze een mooi en gelikt tijdsbeeld geven, zijn ze menselijk en vol betekenis. Rude – Portraits of State is nog te zien tot en met 13 november 2005.

Artyfarty

Vaak zie je dat bij dit soort festivals dat functionaliteit ten koste gaat van de kunstzinnigheid. Daar is een woord voor verzonnen: ‘artyfarty’. Een aantal voorbeelden: de site van het festival is uitermate kunstzinnig, maar nuttige informatie is onvindbaar, het programmaboekje is mooi vormgegeven, maar vooral geschikt als naslagwerk. Het blokkenschema en de stadsplattegrond zijn kleurig en fleurig, maar niet minder raadselachtig dan een verweerde schatkaart. Podia vinden in de stad wordt daarmee vooral een kwestie van schatzoeken. En als je dan eenmaal een festivallocatie hebt opgespoord, dan is de aanwezige kunst niet zelden een teleurstelling. De artiest die je wilde zien is óf net afgelopen, óf een zware tegenvaller. In die laatste categorie valt ook singer-songwriter Randolph Matthews met zijn kwelende jazzy folk en soul in het Nutsgebouw. 1000 Years of Jazz in het Theater aan het Spui is te experimenteel en te introvert en Funkfest in het Paard is funky noch feestelijk. Ook het concept/gebouwtje/hype(?) <>TAG is net zo vaag en gebakken lucht als het programmaboekje beschrijft: “<>TAG is geen gallerie, <>TAG is geen muziekpodium, <>TAG is geen ontwerpstudio. Wat is <>TAG dan wel? <>TAG = <>TAG.”…Tsja.

Kevin Blechdom

Een Duits feestje

Sommige acts roepen in plaats van teleurstelling hele andere emoties op, zoals afschuw. De Berlijnse Club Transmediale avond in het Theater aan het Spui was vrijdag the place to be. Dichteres Kevin Blechdom grossiert in lelijkheid. Wat begint als een niet al te knap meisje in zwarte westernkledij eindigt via flauwe stand-up humor in een onsmakelijke fetisj. Op hetzelfde podium maken andere muzikanten, zoals Felix Kubin, meer positieve emoties los bij de mensen. Kubin blijkt een vermakelijke performer met de podiumopstelling en uitstraling van Stijn en de knulligheid van Mambo Kurt. Vooral zijn gebroken Nederlands is ontwapenend. Jason Forest is onder de naam Donna Summer al wat bekender in Nederland. Hij plakt breakcore, disco en techno aan elkaar tot een dansbare en hysterische mix. De kalende veertiger geeft op het podium het goede voorbeeld en danst als een bezetene. Op dit Duitse feestje is echter meer te beleven dan rare muziekjes. Zo kun je je eigen muziekgenre creëeren op de genre-generator, een soort fruitautomaat. De gekste namen komen op kassabonnetjes uit het automaat gerold. Ooit gehoord van Christian Dirty Rockabilly of Glitter Shoegazer?

Één van de beste festivalafsluiters zaterdagnacht is Mu. Mutsumi Kanamori zingt en danst zich uit de naad op de aanstekelijk swingende disco punk van haar echtgenoot Maurice Fulton. Het mag dan drie uur ’s nachts zijn, dit is het eerste moment dat het kunstminnende publiek wat twijfelende danspasjes uitprobeert. Het kan aan de overdaad aan indrukken liggen dat iedereen zich vertwijfeld afvraagt: “Is dit nou Kunst???”

Het Todays Art festival vond plaats op vrijdag 23 en zaterdag 24 september op verschillende locaties in Den Haag.